Nieodzownym elementem prowadzenia przedsiębiorstwa czy to w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, czy też w formie spółki, jest zawieranie umów z kontrahentami. Dzieje się to nawet wówczas, gdy nie podpisujemy w tym zakresie żadnych dokumentów, ponieważ do zawarcia umowy najczęściej nie jest konieczne ich podpisanie, a dochodzi do tego ustnie.

Niestety, co warto wiedzieć jeszcze przed rozpoczęciem działalności gospodarczej, nie każda umowa będzie wykonana należycie, a brak zapłaty ze strony kontrahentów nie jest bynajmniej czymś, o czym można wyłącznie przeczytać w Internecie, a w świecie biznesu się nie zdarza.

Zabezpieczenia umów to mechanizmy umowne i ustawowe, które mają doprowadzić do tego, żeby w przypadku nawet nienależytego wykonania umowy ograniczyć nasze wynikające z tego faktu szkody i pozwolić naszej firmie odzyskać je z majątku naszego dłużnika.

Rodzaje zabezpieczeń wykonania umowy

W polskim systemie prawnym można wyróżnić dwie grupy zabezpieczeń wykonania umów handlowych. Pierwsza grupa to tzw. zabezpieczenia osobiste, charakteryzujące się odpowiedzialnością osobistą podmiotów, których zabezpieczenie to dotyczy. W ich przypadku zasadą jest to, że niespełnienie świadczenia przez dłużnika głównego aktualizuje odpowiedzialność podmiotu, który zabezpieczenia udzielił, który odpowiada całym swoim majątkiem, aż dług dłużnika głównego zostanie spłacony.

Odnosząc się do zabezpieczeń osobistych warto też wspomnieć, że za ich swoisty rodzaj można uznać także określenie w umowie zakresu odpowiedzialności dłużnika, w tym w szczególności poprzez jej rozszerzenie w stosunku do zakresu ustawowego. Uwzględniając powyższą charakterystykę zabezpieczeń osobistych, na gruncie polskiego systemu prawnego można wymienić następujące przykłady takiego rodzaju zabezpieczeń umownych:

– modyfikacja zakresu odpowiedzialności,
– weksel in blanco,
– poręczenie wekslowe,
– gwarancja bankowa,
– gwarancja ubezpieczeniowa,
– poręczenie,
– przelew wierzytelności na zabezpieczenie,
– przystąpienie do długu.

Drugi rodzaj zabezpieczeń wykonania umów handlowych stanowią tzw. zabezpieczenia rzeczowe. Odpowiedzialność dłużnika rzeczowego odnosi się do określonej rzeczy (przedmiotu materialnego), z której wierzyciel może zaspokoić się, korzystając z pierwszeństwa przed innymi wierzycielami dłużnika i to nawet w sytuacji, gdy własność przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie zostanie przeniesiona na inną osobę.

Istotne jest to, że zabezpieczenie rzeczowe może być ustanowione zarówno przez dłużnika, jak i przez osobę trzecią. Na gruncie polskiego systemu prawa można wskazać następujące rodzaje zabezpieczeń rzeczowych wykonania umów:

– hipoteka,
– zastaw (ogólny),
– zastaw na prawach,
– zastaw rejestrowy,
– zastaw finansowy,
– przewłaszczenie na zabezpieczenie,
– kaucja.

Należy zauważyć, że zarówno zabezpieczenie rzeczowe, jak i osobiste może stanowić część danej umowy, z której świadczenie zostało zabezpieczone albo też odrębną umowę. Wybór sposobu ustanowienia zabezpieczenia należy do stron i to one decydują czy zabezpieczenie będzie uregulowane w odrębnej umowie, czy też będzie jednym z postanowień w umowie głównej.

Często jest tak, że to rodzaj zabezpieczenia decyduje o sposobie jego uregulowania, np. kaucja w zdecydowanej większości jest ustanawiana w postanowieniu umowy głównej, której wykonanie zabezpiecza, jak np. w umowie najmu. Jest to stosunkowo prosta regulacja i nie wymaga spisania odrębnej umowy. Natomiast inaczej jest chociażby z wekslem in blanco. Weksel jest osobnym dokumentem, co najwyżej deklaracja wekslowa może być zawarta w umowie głównej.

Odrębną umową będzie zawsze poręczenie, gdyż jest to umowa między wierzycielem, a osobą trzecią, podobnie gwarancja bankowa. Należy zatem stwierdzić, że to strony w ramach zasady swobody umów decydują o sposobie ustanowienia zabezpieczenia – czy to w drodze odrębnej umowy, czy też jako części umowy głównej, chyba, że z przepisów wynika, że dana umowa nie jest zawierana między stronami umowy, a między jedną z jej stron i osobą trzecią udzielającą zabezpieczenia.

Forma i ilość zabezpieczeń wykonania umowy

Zasadą jest, że to strony decydują o formie zabezpieczenia, podobnie jak o formie umowy głównej, której dotyczy zabezpieczenie. Czym jest forma zabezpieczenia lub umowy, którą roszczenie jest zabezpieczone? Forma jest to sposób złożenia oświadczenia woli strony poprzez wybór prawem przewidzianych możliwości w tym zakresie.

W polskim systemie prawnym można wyróżnić następujące formy oświadczenia woli:
– ustna,
– dokumentowa,
– pisemna (w tym pisemna elektroniczna),
– pisemna z datą pewną,
– pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym,
– forma aktu notarialnego.

Przed przejściem do szczegółowych wyjaśnień warto już w tym miejscu powiedzieć, że forma ustna nie jest w zasadzie adekwatna do obrotu profesjonalnego i to bynajmniej nie tylko z tego powodu, że prowadząc firmę niejako wypada podpisać umowę, ale również z uwagi na chociażby rygor utrudnień dowodowych, który nieodzownie towarzyszy formie ustnej.

Co do zasady to strony decydują o formie zawarcia umowy, podobnie jak o formie samego zabezpieczenia, tj. mogą zdecydować, że zamiast formy pisemnej umowa pożyczki zawarta jest w formie aktu notarialnego. Jednakże, co istotne, w pewnych sytuacjach uregulowane zostały w szczególnych przepisach prawa konkretne formy czynności prawnych konieczne do ustanowienia zabezpieczeń umownych.

Oznacza to, że jeżeli dla danego zabezpieczenia została przewidziana odpowiednia forma, a strony takie zabezpieczenie ustanowią w formie niższej (słabszej), zabezpieczenie będzie nieważne, w efekcie czego wierzyciel nie uzyska ochrony swojego roszczenia w ramach tego zabezpieczenia. Dlatego warto wiedzieć, jakie formy zostały przewidziane przez ustawodawcę dla poszczególnych zabezpieczeń umownych.

W przypadku zabezpieczeń osobistych:

• weksel in blanco – musi być zawarty co najmniej w formie pisemnej, bowiem jednym z elementów weksla jest podpis wystawcy, co wynika z art. 1 Prawa wekslowego, a co stanowi wyraz tego, że ustawodawca przewidział formę pisemną dla dokumentów w postaci weksli, w tym weksla in blanco,
• poręczenie wekslowe – musi być zawarte co najmniej w formie pisemnej, zgodnie z art. 34 Prawa wekslowego,
• gwarancja bankowa – wymaga co najmniej formy pisemnej pod rygorem nieważności, zgodnie z art. 81 ust. 2 Prawa bankowego4,
• poręczenie – powinno być ustanowione co najmniej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, w myśl art. 876 § 2 Kodeksu cywilnego,
• przelew wierzytelności na zabezpieczenie – zgodnie z art. 511 Kodeksu cywilnego wymaga takiej samej formy, jak forma wierzytelności będąca przedmiotem przelewu.

W przypadku zabezpieczeń rzeczowych:

• hipoteka – na gruncie art. 245 § 2 Kodeksu cywilnego forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia, czyli de facto dla oświadczenia woli właściciela nieruchomości, na której ma być ustanowiona hipoteka jako zabezpieczenie. Oznacza to, że umowa główna, z której roszczenie wierzyciela jest zabezpieczone hipoteką, nie musi mieć formy aktu notarialnego, lecz może mieć niższą. Ponadto hipoteka dla swej skuteczności musi być wpisana do księgi wieczystej nieruchomości, na której została ustanowiona (choć sam wpis nie prowadzi do ukonstytuowania ważności ewentualnie nieważnie ustanowionej hipoteki). Należy również pamiętać o wyjątku od powyższej reguły zawartym w art. 95 ust. 4 Prawa bankowego, na gruncie którego właściciel nieruchomości składa oświadczenie woli o ustanowieniu hipoteki na rzecz banku z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zgodnie z art. 95 ust. 5 Prawa bankowego w przypadku wierzytelności ustanowionej na rzecz banku taka forma wystarczy do wpisu w księdze wieczystej.
• zastaw (ogólny) – aby wywołał skutki w stosunku do osób trzecich, ustanawia się go oświadczeniem woli w formie pisemnej z datą pewną, zgodnie z art. 307 Kodeksu cywilnego,
• zastaw na prawach – ustanawia się oświadczeniem woli w formie pisemnej z datą pewną, zgodnie z art. 329 Kodeksu cywilnego,
• zastaw na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością – należy ustanowić w formie z podpisami notarialnie poświadczonymi, zgodnie z art. 180 Kodeksu spółek handlowych,
• zastaw rejestrowy – ustanawia się oświadczeniem woli w formie pisemnej pod rygorem nieważności, jednak należy pamiętać o innych wymaganiach co do treści samego oświadczenia o ustanowieniu zastawu rejestrowego, zawartych w art. 3 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, oraz o tym, że zastaw ten będzie skuteczny dopiero z chwilą wpisu do rejestru zastawów.

Jeśli w przypadku określonych zabezpieczeń wykonania umowy nie przewidziano formy szczególnej, mogą być one ustanowione w formie dowolnej. Trzeba jednak mieć na uwadze fakt, że im niższa forma, tym większe utrudnienia z udowodnieniem, że zabezpieczenie ustanowiono. Jak już zostało wspomniane powyżej, wykazanie tak zabezpieczenia, jak i jego treści, będzie szczególnie trudne w przypadku ustanowienia zabezpieczenia w formie ustnej. Ugruntowaną praktyką w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami jest forma pisemna, jeżeli ustawodawca nie przewidział formy szczególnej dla danego zabezpieczenia.

Decydując się na zabezpieczenie wykonania umowy poprzez wybór któregoś z powyższych rodzajów zabezpieczeń, trzeba mieć na względzie, że wybór jednego zabezpieczenia nie wyłącza możliwości zabezpieczenia umowy także innymi rodzajami zabezpieczeń. Na gruncie polskiego prawa możliwa jest kumulacja zabezpieczeń w przypadku jednej umowy, zarówno osobowych, jak i rzeczowych.

Zatem, chcąc mieć pewność, że dłużnik wykona swoje świadczenie, można je zabezpieczyć więcej niż jednym zabezpieczeniem. Sytuacja taka może co najwyżej prowadzić do nadzabezpieczenia, co zniweluje możliwość skorzystania z ustanowionych w nadmiarze zabezpieczeń. Niezależnie od wyboru formy zabezpieczenia, w przypadku osób fizycznych trzeba pamiętać o tym, aby posiadały one pełną zdolność prawną lub nie były ubezwłasnowolnione nawet częściowo.

Co więcej, trzeba zwrócić uwagę na to, aby czynność prawna w postaci udzielenia zabezpieczenia nie była dotknięta żadną z wad oświadczenia woli przewidzianych w Kodeksie cywilnym. Jest to o tyle istotne, iż może zaważyć na skuteczności czynności zabezpieczenia, a w efekcie spowodować, że zabezpieczenie będzie bezskuteczne, co oznacza, że w świetle prawa zabezpieczenie będzie traktowane, jakby w ogóle nie zostało udzielone.

Istotne czynniki przy wyborze zabezpieczenia umownego

Rzeczą istotną przy wyborze rodzaju i ilości zabezpieczeń jest w pierwszej kolejności charakter świadczenia, które chcemy zabezpieczyć. Jeżeli zabezpieczenie ma dotyczyć np. umowy pożyczki na kwotę kilkuset złotych, to niekoniecznie trzeba takie świadczenie zabezpieczać hipoteką albo wekslem in blanco, gdyż być może w tym przypadku w ogóle możemy przyjąć na siebie ewentualne ryzyko braku spłaty tej kwoty, ograniczając się wyłącznie do podpisania umowy.

Jednakże jeżeli kwota pożyczki opiewa na kilkadziesiąt tysięcy złotych lub więcej, to wówczas warto sięgnąć po takie formy zabezpieczenia, jak np. weksel in blanco, hipoteka lub zastaw rejestrowy, ewentualnie poręczenie (nawet przez więcej niż tylko jedną osobę). Ponadto istotnym aspektem jest również budżet, który chcemy przeznaczyć na czynności związane z ustanowieniem zabezpieczenia umowy.

Jeżeli nasz budżet jest ograniczony, a umowa nie dotyczy znaczących kwot, to być może zasadne będzie wykorzystanie jedynie tych form zabezpieczeń, które niosą ze sobą minimalne możliwe koszty. Trzeba mieć świadomość tego, że przy wyborze właściwego rodzaju zabezpieczenia umownego może być potrzebna konsultacja z prawnikiem, z którą to wiążą się dodatkowe koszty.

Podobnie, jeżeli zdecydujemy się na zabezpieczenie w formie aktu notarialnego, trzeba będzie opłacić wynagrodzenie notariusza. Mając ograniczony budżet albo po prostu w kontekście opłacalności danej umowy, warto dokonać wyboru zabezpieczenia, które potencjalnie nie będzie rodzić dużych kosztów związanych z jego ustanowieniem, ale zapewni nam co najmniej względne bezpieczeństwo transakcji.

Należy pamiętać o tym, że zabezpieczenie umowy działa na zasadzie autonomii, a zatem dla skuteczności zabezpieczenia niezbędna jest zgodna wola stron umowy. Zatem to de facto od stron zależy, która z nich pokrywa koszty zabezpieczenia, jeżeli takowe powstały przy jego dokonaniu. Z zasady tej wynika przede wszystkim to, że na określoną formę zabezpieczenia musi się zgodzić podmiot, który ma je ustanowić, co nie zawsze jest oczywiste.

Warto zwrócić uwagę, że im niższa wartość zabezpieczonego roszczenia, tym bardziej należy zastanowić się nad adekwatnymi formami zabezpieczeń, żeby nie generować niepotrzebnych kosztów. Warto podkreślić, że zabezpieczenie wykonania umowy nie musi być związane wyłącznie z zabezpieczeniami w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Niejednokrotnie dla zabezpieczenia umowy wprowadzone do niej zostają sankcje cywilne w postaci kar umownych, które również motywują dłużnika do spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela w terminie. Przed dokonaniem wyboru odpowiedniego zabezpieczenia swojego roszczenia warto też sprawdzić publicznie dostępne rejestry, które zawierają dane dotyczące osoby przyszłego dłużnika, jak np. Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej, Krajowy Rejestr Sądowy, Krajowy Rejestr Zadłużonych, Rejestr Dłużników Niewypłacalnych czy też księgi wieczyste (szczególnie, jeżeli decydujemy się na zabezpieczenie w postaci hipoteki).

Jeżeli inny podmiot niż osoba naszego kontrahenta będzie udzielał zabezpieczenia (w szczególności przy zabezpieczeniach osobistych), to warto w ten sam sposób zweryfikować również tę osobę, żeby mieć pewność, że nasze roszczenie będzie należycie zabezpieczone.

Co więcej, niekiedy uzasadnione może okazać się żądanie okazania dokumentów finansowych naszego kontrahenta albo też podmiotu, który dokonuje zabezpieczenia osobistego, gdyż dopiero ich ocena pozwoli nam ustalić czy nasz potencjalny kontrahent w ogóle ma możliwość wywiązania się z umowy. Kolejną rzeczą, o której warto pamiętać przy wyborze rodzaju zabezpieczenia umownego, jest weryfikacja czy osoba, która zabezpieczenia udziela, jest w związku małżeńskim (to w przypadku osób fizycznych), a jeżeli tak, to czy między małżonkami była zawarta rozdzielność majątkowa, czy też nie. Jeżeli nie, to w razie udzielenia zabezpieczenia przez jednego małżonka możliwa będzie, pod pewnymi warunkami, egzekucja również z majątku wspólnego małżonków.

Jeżeli zaś intercyza pomiędzy małżonkami została zawarta przed udzieleniem zabezpieczenia przez jednego z nich, to wówczas ewentualna egzekucja z tytułu udzielonego zabezpieczenia będzie możliwa tylko z majątku danego małżonka.

Relacje pomiędzy wierzycielem, dłużnikiem oraz osobą dokonującą zabezpieczenia

W sferze zabezpieczania wykonania umów handlowych i cywilnych, w szczególności w przypadku zabezpieczeń o charakterze osobistym, ważną rolę odgrywa kwestia relacji osoby trzeciej, dokonującej zabezpieczenia świadczenia z dłużnikiem oraz wierzycielem. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na przepis art. 518 Kodeksu cywilnego, który reguluje powyższą problematykę. Szczególnie istotny jest tu art. 518 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego, z którego wynika, że osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi.

Na gruncie powyższego przepisu osobą trzecią jest osoba, która dokonała zabezpieczenia świadczenia dłużnika na rzecz wierzyciela poprzez jeden z rodzajów zabezpieczenia (przedstawionych wyżej), najczęściej o charakterze osobistym, ale nie tylko. Taka osoba w sytuacji, w której dłużnik nie spełnił świadczenia na rzecz wierzyciela, jest – co wynika z faktu, że udzieliła zabezpieczenia – zmuszona spełnić przedmiotowe świadczenie za dłużnika.

W efekcie tego wierzyciel zostaje zaspokojony, jednak odbywa się to kosztem osoby dającej zabezpieczenie. Na mocy tego przepisu osoba trzecia w związku z zaspokojeniem wierzyciela staje się dla dłużnika, którego świadczenie spełniła, wierzycielem, i ma uprawnienie do tego, ażeby dochodzić od niego świadczenia, które musiała spełnić, dokonując zabezpieczenia.

W istocie dłużnik nie jest zwolniony ze spełnienia swojego świadczenia, mimo, że wierzyciel został zaspokojony. Zasadą jest to, że dłużnik w takiej sytuacji zyskuje nowego wierzyciela – osobę, która pierwotnie zabezpieczyła jego dług, a następnie go zapłaciła. Jeśli jednak osoba trzecia nie spłaciła wierzytelności dłużnika w całości, to zgodnie z art. 518 § 3 Kodeksu cywilnego, jeżeli wierzyciel został spłacony przez osobę trzecią tylko w części, przysługuje mu co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzytelnością, która przeszła na osobę trzecią wskutek zapłaty częściowej.

Powyższy przepis dotyczy sytuacji, w której osoba trzecia, która dokonała zabezpieczenia świadczenia, spełnia je tylko w części na rzecz wierzyciela. Wówczas nabywa ona jedynie część wierzytelności proporcjonalną do spełnionego przez siebie świadczenia. Jednakże pierwszeństwo w stosunku do dłużnika co do spełnienia świadczenia, aż do pełnej jego wysokości, ma pierwotny wierzyciel. Osoba trzecia dopiero po zaspokojeniu pierwotnego wierzyciela, niezależnie od tego czy przez nią, czy przez samego dłużnika albo jeszcze inną osobę, może skutecznie dochodzić od dłużnika spełnienia swojej części świadczenia.

Warta uwagi jest również sytuacja, w której świadczenie dłużnika na rzecz wierzyciela zostało zabezpieczone przez dwie lub więcej osób, zaś tylko jedna je spełniła. Rodzi się wówczas pytanie, jakie dokładnie uprawnienia przysługują takiej osobie w szczególności względem innych osób zabezpieczających dług. Po pierwsze osoba ta staje się wierzycielem względem dłużnika na gruncie art. 518 Kodeksu cywilnego, jednak często jest to jedynie formalne uprawnienie.

Po drugie do pozostałych osób, dokonujących zabezpieczenia roszczenia wespół z nią, przysługuje jej roszczenie regresowe określone w art. 376 Kodeksu cywilnego. W tym celu warto przywołać orzecznictwo, w którym wskazuje się, że jeżeli umowa nie stanowi inaczej, to poręczycielowi, który uiścił dług w całości lub w części przewyższającej jego obciążenie, przysługuje w stosunku do pozostałych poręczycieli prawo regresu według przepisów o solidarności (art. 376 § 1 k.c.), niezależnie od regresu w stosunku do dłużnika głównego, obejmującego całość zaspokojonej wierzytelności z mocy art. 518 § 1 k.c. z tytułu wstąpienia w miejsce zaspokojonego wierzyciela.

Zatem dłużnik musi mieć świadomość, że spełnienie jego świadczenia przez osobę trzecią nie zwalnia go z odpowiedzialności za przedmiotowe świadczenie. Z kolei osoba dokonująca zabezpieczenia świadczenia powinna wiedzieć, że w razie jego spełnienia na rzecz wierzyciela nie jest w sytuacji bez wyjścia, lecz może dochodzić od dłużnika spełnienia tegoż świadczenia. Każdorazowo w sytuacjach określonych w art. 518 Kodeksu cywilnego powyższe uprawnienie przysługuje osobie, która dokonała spełnienia świadczenia za dłużnika. Z kolei od danej osoby trzeciej zależy to, czy będzie dochodzić swoich praw od osoby dłużnika, gdyż nie ma takiego obowiązku, a jedynie ma do tego prawo.

Nadzabezpieczenie wykonania umowy

Na zakończenie rozważań dotyczących zabezpieczenia umów warto wspomnieć o tzw. nadzabezpieczeniu, czyli sytuacji, w której wierzyciel ustanowił w umowie nadmierne lub też zbyteczne zabezpieczenie. Ta nadmierność zabezpieczenia może dotyczyć w szczególności dysproporcji pomiędzy wysokością zadłużenia, a wartością zabezpieczenia. Jest to sytuacja o tyle groźna dla wierzyciela, że w określonych przypadkach może prowadzić nie tylko do nieważności konkretnych postanowień umownych określających zabezpieczenie, ale również całej umowy.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie podejmował zagadnienie nadzabezpieczenia, dopuszczając możliwość oceny takiej umowy na płaszczyźnie art. 58 Kodeksu cywilnego. W ocenie Sądu Najwyższego ustanowienie w umowie na rzecz wierzyciela nadmiernego lub zbytecznego zabezpieczenia wierzytelności może być przyczyną stwierdzenia nieważności tej umowy (art. 58 § 2 i art. 3531 k.c.)10. Co za tym idzie, w określonych sytuacjach skorzystanie z konkretnych form zabezpieczenia umowy nie tylko doprowadzić może do sytuacji, że nie będą one prawnie skuteczne, ale też stwarzać może ryzyko uznania całej umowy za nieważną.

Jest to szczególnie istotne z uwagi na to, że oczywistym celem wierzyciela jest wprowadzenie – ogólnie rzecz ujmując – jak najbardziej skutecznych zabezpieczeń danego stosunku prawnego. Zwrócić jednak należy uwagę na to, że w określonych okolicznościach faktycznych, zapobiegliwość wierzyciela w zakresie tworzenia skutecznych, intensywnych i ekonomicznie pewnych zabezpieczeń, może być skontrolowana przez sąd w toku procesu mającego na celu wyegzekwowanie tychże zabezpieczeń i może być skonfrontowana z nadmiernym obciążeniem dłużnika, który w takiej sytuacji może próbować wykazać stan nadzabezpieczenia.

Przy konstruowaniu postanowień umownych w zakresie zabezpieczenia stosunku prawnego niezwykle istotne jest więc stworzenie zabezpieczeń przede wszystkim adekwatnych i uwzględniających całokształt okoliczności faktycznych danego stosunku prawnego oraz możliwych do zastosowania rozwiązań prawnych, które szczegółowo omówione zostaną w dalszych rozdziałach niniejszej publikacji.

Stanowi to co prawda swego rodzaju ograniczenie swobody umów, ale pamiętać należy, że zgodnie z art. 58 § 2 Kodeksu cywilnego nieważna jest czynność prawna (czyli np. właśnie umowa) niezgodna z zasadami współżycia społecznego, które w tym konkretnym przypadku rozumieć należy głównie jako uczciwość uczestników obrotu gospodarczego, polegającą na niewykorzystywaniu sytuacji drugiej strony stosunku prawnego poprzez wprowadzanie nadmiernie dolegliwych zabezpieczeń umownych, w sytuacji, gdy nie jest to konieczne do skutecznego i ekonomicznie uzasadnionego zabezpieczenia wykonania umowy.