Z tego odcinka dowiecie się jak prawidłowo zabezpieczyć umowę karami umownymi. Będzie mowa też o tym kiedy kary umowne najprawdopodobniej nie zostaną przyznane przez Sąd oraz co robić żeby ograniczyć wysokość kar umownych, które zgodnie z postanowieniami umowy przysługiwać będą Twojemu kontrahentowi.

Kary umowne mogą być przyczyną do pewnych nadużyć na etapie wykonywania umowy, gdyż niektóre rozwiązania umowne prowadzą do tego, że kary umowne mogą być znacząco wygórowane. Często, nieświadomość faktu, że kara umowna może podlegać zmiarkowaniu, prowadzi do sytuacji, w której osoby zobowiązane do zapłaty kar umownych, decydują się na wykonanie dodatkowych zleceń aby uniknąć zapłaty formalnie wysokiej kary umownej bądź decydują się na przyjęcie do realizacji innych zleceń poniżej wartości wynagrodzenia, które powinni uzyskać.

Kara umowna w Kodeksie cywilnym

Zgodnie z treścią art. 483 Kodeksu cywilnego można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy, czyli tzw. kara umowna. Można łatwo z tego wywnioskować, że kara umowna może zostać zastrzeżona tylko w umowie. Często zdarza się tak, ze kara umowna wprowadzana jest przez jednostronne oświadczenie osoby, która ma tę karę umowną później zapłacić. Jeśli chcemy mieć pewność, ze nasze umowy są zabezpieczone karami umownymi, należy dopilnować aby postanowienia dotyczące tych kar znalazły się w umowie, a nie w takich oświadczeniach.

Zastrzeganie kary umownej na wypadek nieterminowej zapłaty albo na wypadek odstąpienia od umowy wynikających z braku terminowej zapłaty nie powinny mieć miejsca. Biorąc pod uwagę pierwszy przypadek mamy pewność, że jest to kara nieskuteczna prawnie, gdyż kara umowna może zostać zastrzeżona wyłącznie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. W drugim przypadku orzecznictwo idzie w kierunku, że jeżeli odstąpienie jest wynikiem braku terminowej zapłaty to jest to obejście prawa jeśli na tę okoliczność zastrzegamy karę umowną. Kara umowna w takim przypadku również dotyczy niewykonania zobowiązania pieniężnego.

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłem? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja

Odszkodowanie przewyższające karę umowną

W przypadku, jeśli w umowie nie wskażemy, że poza karą umowną możemy dochodzić odszkodowania jeżeli nasza szkoda będzie wyższa do wysokości kary umownej, to takiego uprawnienia nie będziemy mieli. Powinniśmy więc na to zwrócić uwagę podpisując umowę. Gdy chcemy mieć prawo do dochodzenia pełnego odszkodowania to jest do pełnej wysokości szkody, którą ponieśliśmy to musimy zadbać, aby w umowie jednoznacznie jedno z jej postanowień wskazywało na to, że jeżeli szkoda, którą ponieśliśmy jest wyższa od zastrzeżonej na ten wypadek kary umownej to możemy dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych. Zawsze dla obu stron, rozsądniejszym sposobem zastrzegania kar umownych jest skonkretyzowanie przypadków kiedy naliczana będzie kara umowna niż zastosowanie sformułowania „za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań”.

Określenie wysokości kary umownej

Należy mieć na uwadze, że kara umowna nie musi być określona konkretną kwotą pieniężną. Kary umowne mogą być zastrzegane w procentowym odniesieniu do wartości całej umowy czy danej jej części. Jednocześnie mogą być one zastrzegane poprzez wprowadzenie określonego sposobu jej obliczania odniesionego do zupełnie innych, pozaumownych kwestii. Sposób obliczenia kary umownej musi nam natomiast dać możliwość precyzyjnego określoną kwoty tej kary umownej. Jeżeli wprowadzimy karę umowną w ten sposób, że nie będzie się ona odnosiła do kwoty, to należy uznać, że w zasadzie nie zastrzegliśmy w ogóle kary umownej, a więc nam ona nie przysługuje.

Miarkowanie kary umownej

Istotną kwestią w przypadku kar umownych jest możliwość ich miarkowanie. Można ten mechanizm zastosować w przypadkach wykonania zobowiązania w znaczącej części lub gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Biorąc pod uwagę pierwszy przypadek, niejednokrotnie się zdarza, że za nieterminowe wykonanie zobowiązania zastrzeżona jest kara umowna w określonej z góry wysokości, jednakże w dniu, który określono jako termin wykonania umowy, jest ona w znacznej części ukończone. Dlatego też, możemy wówczas wnieść o miarkowanie kary umownej ze względu na wykonanie zobowiązania w znacznej części. Jeżeli jednak kara umowna należna za każdy dzień opóźnienia w stosunku do terminu umownego to na tej podstawie nie będziemy mogli najczęściej miarkować kary umownej. Druga sytuacja kiedy możemy miarkować karę umowną to ta, w której kara umowna jest zdecydowanie większa niż szkoda, którą poniósł kontrahent, albo kontrahent nie poniósł żadnej szkody, a na podstawie umowy przysługują mu kary umowne.

Różnica między opóźnieniem, a zwłoką

W temacie kar umownych, warto też zauważyć jaka jest różnica w sensie prawnym pomiędzy opóźnieniem i zwłoką. Kary umowne zazwyczaj zastrzegane są na wypadek opóźnienia wykonania umowy, a znacznie rzadziej na wypadek zwłoki w jej wykonaniu. Trzeba wiedzieć, że opóźnienie to wykonanie umowy po terminie, a zwłoka to zawinione wykonanie umowy po terminie. W tym drugim przypadku więc to my ponosimy winę za to, że nie dotrzymaliśmy terminu. W pierwszym, kwestia winy jest natomiast obojętna. W praktyce bardzo często zdarzają się natomiast sytuacje, w których nie możemy wykonać umowy terminowo, ponieważ jej wykonanie zabiera określoną ilość czasu a kontrahent nie przekazując nam określonych informacji, czy uniemożliwił nam wykonywanie umowy w umówionym terminie w inny sposób, co jednocześnie wpływa na termin zakończenia umowy. Należy więc zwrócić uwagę, czy w zawieranych przez nas umowach kary umowne są zastrzeżone na wypadek zwłoki, czy opóźnienia.

Kumulowanie kar umownych

Umowy zawierają zarówno terminy przejściowe jak i terminy końcowe, a najczęściej kary umowne są związane z niedochowaniem jednych i drugich. Takie sytuacje prowadzą zazwyczaj do tego, że finalnie kary umowne są dublowane. Ponadto, zwykle bywa tak, że jeśli nie dochowamy terminów przejściowych, to jednoznacznie nie dochowamy terminu końcowego. W zasadzie dublowanie kar umownych nie jest dopuszczalne, a za szczególnie istotne uważa się, że w przypadku powstania sytuacji w której wina niedochowania terminów leży po stronie podmiotu, któremu przysługują kary umowne to taka kara w ogóle nie powstaje.

W przypadku, kiedy kontrahent nie uznaje kar umownych, to możemy mu wypłacić wynagrodzenie w kwocie pomniejszonej o wysokość kar umownych, jednakże musimy w sposób formalny i prawem przewidziany wykorzystać te kary umowne w celu zredukowania należności. Najczęściej dokonuje się to poprzez potrącenie, ewentualnie przez umowną kompensatę.

Piotr Kantorowski
RADCA PRAWNY

Przedsiębiorcom służę pomocą w kwestiach związanych z prawem własności intelektualnej szczególnie w obszarze digital marketingu i IT. Tworzę też umowy tak, aby oddawały Twoje plany biznesowe i zabezpieczały firmę w najwyższym stopniu. Jeśli trzeba pomagam też poprowadzić spory korporacyjne lub z kontrahentami.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja