W tym odcinku podcastu “Prawo dla Biznesu” omówimy, jakie są formy zabezpieczenia biznesu w przypadku braku płatności ze strony kontrahenta. Omówimy różne formy zabezpieczeń, takie jak kaucja, gwarancja bankowa i ubezpieczeniowa, weksel in blanco, zastaw rejestrowy, hipoteka i poddanie się egzekucji. Rozważymy te zabezpieczenia zarówno z perspektywy przedsiębiorcy, na rzecz którego są ustanawiane, jak i z perspektywy przedsiębiorcy, który udziela tych zabezpieczeń.

---

Dzień dobry i witam Was serdecznie w kolejnym odcinku podcastu “Prawo dla biznesu”. Jestem Piotr Kantorowski, radca prawny, i dzisiaj rozmawiamy o tym, jak zabezpieczyć swoje transakcje.

Wcześniej wspominałem już na ten temat w innym odcinku, gdzie bardziej skupiałem się na tym, jak zweryfikować kontrahenta przed transakcją. Podkreślałem wtedy, że jednym z najlepszych sposobów weryfikacji kontrahenta i jednoczesnego zabezpieczenia transakcji jest wymaganie 100% przedpłaty.

Oczywiście mówię o tym z perspektywy sprzedawcy lub usługodawcy, i można uznać to za najlepszy sposób zabezpieczenia transakcji. Jednakże istnieją pewne branże, w których płatności są uzależnione od etapów realizacji usług lub dostawy towarów. Dlatego ten model może nie być zawsze dostępny lub korzystny, zwłaszcza z perspektywy kupującego lub odbiorcy usług.

Na rynku istnieją inne sposoby zabezpieczeń biznesu, o których chciałem dzisiaj porozmawiać. Chcę Wam przedstawić te mechanizmy i sposoby działania, bez zagłębiania się w zawiłości prawne. Tak więc, jeśli jesteście prawnikami, to przepraszam, że nie skupiam się na wszystkich szczegółach prawnych poszczególnych metod zabezpieczeń. W tym odcinku omówimy głównie kaucję, gwarancję bankową i ubezpieczeniową, weksel oraz hipotekę.

Kaucje – jedna z form zabezpieczenia

Przejdźmy teraz do tych form zabezpieczeń biznesu. Jeśli chodzi o kaucję, jest ona najczęściej stosowana przy umowach najmu i umowach o roboty budowlane. Kaucja może obejmować zarówno należyte wykonanie umowy, jak i gwarancję. W skrócie, polega to na tym, że zostawiamy określoną kwotę naszemu kontrahentowi, którą może on wykorzystać w przypadku niewykonania umowy lub wystąpienia innych uzgodnionych okoliczności, takich jak naliczenie kar umownych. Kaucja umożliwia kontrahentowi pokrycie swoich roszczeń w pierwszej kolejności z tej kwoty pieniężnej.

Najważniejsze cechy kaucji z perspektywy podmiotu, na rzecz którego jest ustanawiana, to wygoda. Dysponuje on określoną kwotą, którą ma pod ręką. Nie musi wówczas kierować się do sądu, aby uzyskać potwierdzenie, że dana kwota jest mu należna. Jednakże istnieje kwestia, którą warto zrozumieć. Jeśli nasz kontrahent, na rzecz którego ustanowiliśmy kaucję, bezprawnie potrąci środki z tej kaucji, możemy wezwać go do zwrotu całej kwoty, nie tylko tej, którą uważa za należną. W przypadku sporu sądowego kontrahent będzie musiał udowodnić swoje roszczenia wobec nas. Może to być czasochłonne i kosztowne. Dodatkowo, jeśli nasz kontrahent upadnie, to mamy problem ze zwrotami, ponieważ nasza kaucja staje się masy upadłościowej.

Gwarancja bankowa i gwarancja ubezpieczeniowa a zabezpieczenie biznesu

Następnie omówimy gwarancję bankową. Jest to umowa, w której bank zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty w przypadku niewykonania umowy przez jedną ze stron. Jest to forma zabezpieczenia płatności w biznesie i często stosowana przy międzynarodowych transakcjach handlowych. W praktyce polega to na tym, że sprzedawca lub usługodawca ma pewność, że otrzyma zapłatę za swoje towary lub usługi. Bank udziela gwarancji, że w przypadku niewykonania umowy przez kupującego, bank wypłaci odpowiednią kwotę na rzecz sprzedawcy. Jest to bardzo pewne i skuteczne zabezpieczenie, ponieważ bank jest zaufanym podmiotem i ma duże środki na pokrycie takich zobowiązań. Jednak koszty takiej gwarancji mogą być dość wysokie, a nie zawsze jest ona dostępna w przypadku mniejszych transakcji.

Ubezpieczenie kredytu eksportowego – Zabezpieczenie przy handlu zagranicznym

Kolejną formą zabezpieczenia biznesu, która jest szczególnie istotna w przypadku międzynarodowego handlu, jest ubezpieczenie kredytu eksportowego. Obejmuje ono ryzyko niewypłacalności zagranicznego kontrahenta lub innych okoliczności, które mogą uniemożliwić otrzymanie płatności za eksportowane towary lub usługi. Ubezpieczyciel, który oferuje to ubezpieczenie, zobowiązuje się do wypłaty odszkodowania w przypadku wystąpienia ryzyka objętego umową ubezpieczenia. Dla przedsiębiorcy jest to pewien rodzaj zabezpieczenia. Mimo ryzyka związanego z eksportem, otrzyma on zapłatę za swoje produkty lub usługi.

Weksel in blanco – zabezpieczenie płatności lub umowy

Kolejnym zabezpieczeniem, o którym chcę wspomnieć, jest weksel in blanco. Jest to rodzaj instrumentu finansowego, który może być używany do zabezpieczenia płatności lub umowy. Weksel in blanco jest pustym wekslem, który nie ma wypełnionej kwoty ani terminu płatności. Może być wykorzystywany do zabezpieczenia umowy, ponieważ umożliwia stronie uprawnionej wypełnienie go zgodnie z umową, jeśli druga strona nie wywiązuje się z zobowiązań. W przypadku niezapłacenia przez dłużnika, wypełniony weksel in blanco może być przedstawiony do zapłaty przez wierzyciela. Jednak warto zauważyć, że weksel in blanco jest zobowiązaniem finansowym, które może wiązać się z ryzykiem dla obu stron umowy.

Zastaw rejestrowy – forma zabezpieczenia

Kolejnym sposobem zabezpieczenia umowy jest zastaw rejestrowy. Jest to forma zabezpieczenia, która polega na ustanowieniu zastawu na określonych składnikach majątku, np. na maszynach, pojazdach lub innym mieniu. Zastaw rejestrowy jest wpisywany do odpowiedniego rejestru, co stanowi publiczne powiadomienie o zabezpieczeniu na danym mieniu. W przypadku niewykonania umowy, wierzyciel ma prawo do dochodzenia swoich roszczeń poprzez zbycie zastawionego mienia. Jest to skuteczne zabezpieczenie dla wierzyciela. Daje mu pewność, że w przypadku problemów z dłużnikiem, będzie mógł uzyskać satysfakcję z zastawionego mienia.

Hipoteka – ostatnia forma zabezpieczenia biznesu

Ostatnią formą zabezpieczenia, o której chcę wspomnieć, jest hipoteka. Jest to forma zabezpieczenia, która polega na ustanowieniu zabezpieczenia na nieruchomości, na przykład na domu lub działce. Hipoteka umożliwia wierzycielowi dochodzenie swoich roszczeń poprzez zbycie nieruchomości w przypadku niewykonania umowy przez dłużnika. Jest to bardzo skuteczne zabezpieczenie. Nieruchomości są zazwyczaj wartościowymi aktywami, a hipoteka jest ustanawiana w formie aktu notarialnego, co daje wierzycielowi pewność prawna. Jednak ustanowienie hipoteki wiąże się z kosztami i formalnościami, dlatego jest częściej stosowane w przypadku większych transakcji, takich jak zakup nieruchomości.

Poddanie się egzekucji – Szybka forma zabezpieczenia biznesu

Na koniec chciałbym wspomnieć o poddaniu się egzekucji jako jednym z szybkich sposobów zabezpieczenia roszczeń. To znaczy, że strona winna, jeśli nie wywiąże się z umowy, udziela wierzycielowi zgody na natychmiastowe wszczęcie egzekucji, czyli zajęcia jej majątku na rzecz wierzyciela.

Zastaw rejestrowy

Aby nie przeciągać, przechodzimy teraz do omówienia kwestii związanych z zastawem rejestrowym.

Chciałbym skupić się na tym zagadnieniu krótko, podobnie jak wcześniej przy omawianiu hipoteki. Zastaw rejestrowy to sposób zabezpieczenia ruchomości i innych praw w przedsiębiorstwie. Nie będziemy wchodzić w szczegóły sporządzania umowy zastawu rejestrowego, ponieważ nie zalecamy próby tego samodzielnie. W skrócie, na podstawie umowy zastawu rejestrowego składamy wniosek do rejestru zastawów w celu ujawnienia naszego zastawu. Po ujawnieniu zastawu, nawet jeśli nasz kontrahent sprzedał swoje prawa, rzeczy lub przedsiębiorstwo, nadal mamy prawo dochodzić swoich należności z tych aktywów. Nawet jeśli zdecydujemy się na drogę sądową po tym, jak kontrahent zbył te aktywa, nadal mamy możliwość odzyskania naszych środków.

W najprostszych słowach, zastaw rejestrowy pozwala nam zabezpieczyć nasze interesy. Co więcej, jeśli chcemy sprawdzić, czy nasz kontrahent ma zabezpieczone aktywa w formie zastawu rejestrowego, możemy to zweryfikować w jawnej rejestrze zastawów. Możemy dowiedzieć się, czy dany aktyw nie jest już objęty zastawem rejestrowym. Czy nasz kontrahent nie zabezpieczył wszystkich swoich aktywów w ten sposób. To ważne, ponieważ czasami kontrahent może zastawić całe swoje przedsiębiorstwo, co również jest możliwe i nie można tego wykluczyć.

Hipoteka

Jeśli chodzi o hipotekę, jest to sposób zabezpieczenia nieruchomości, tj., użytkowanie wieczyste, spółdzielcze prawo do lokalu lub odrębna własność lokalu.

Hipotekę można również ustanowić na wierzytelności hipotecznej. Omówmy to jako rzadką sytuację, zwłaszcza w normalnym obrocie prawnym, czyli między przedsiębiorcami działającymi standardowo na rynku, niezależnie od branży. Hipoteka polega na tym, że jako wierzyciele hipoteczni możemy zaspokoić się z nieruchomości, na której mamy hipotekę, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami, do wysokości sumy hipotecznej, czyli kwoty wpisanej jako górna granica zaspokojenia z hipoteki.

Hipoteka zawsze jest rejestrowana w księdze wieczystej w dziale czwartym. Możemy zawsze sprawdzić, czy nieruchomość jest obciążona hipoteką, do jakiej wysokości (te dane są zawsze dostępne) i na rzecz kogo. W skrócie, jeśli widzimy, że nieruchomość jest obciążona hipoteką, to pytanie pozostaje, ile jest warta nieruchomość? Jeśli jest znacznie więcej warta niż suma hipoteki, możemy zaspokoić się z hipoteki bez większych problemów.

Kolejną kwestią jest sprawdzenie, czy istnieje inna hipoteka i czy wierzytelność zabezpieczona tą hipoteką jest zbliżona do kwoty hipoteki lub praktycznie zerowa. W przypadku hipotek bankowych można uzyskać zaświadczenie z banku w sprawie wysokości zabezpieczonych należności hipotecznych. Jeśli nie mamy do czynienia z bankiem jako wierzycielem, możemy próbować uzyskać oświadczenie od innych wierzycieli, którzy nie są bankami, jeśli chcemy zabezpieczyć się na hipotece. Nie są oni jednak zobowiązani do dostarczenia takiego oświadczenia. Natomiast jeśli właścicielowi nieruchomości zależy na ustanowieniu kolejnej hipoteki, powinien on starać się o to oświadczenie lub przynajmniej próbować je uzyskać. Nie powinno to na ogół stanowić większego problemu. Sprowadza się to do określenia, ile nasz kontrahent jest dłużny innemu podmiotowi w zakresie roszczeń, które są zabezpieczone hipoteką.

Poddanie się egzekucji wprost z aktu notarialnego

Chciałbym teraz wspomnieć o jeszcze jednym sposobie zabezpieczenia umowy. Jest stosunkowo rzadko omawiany w porównaniu do zastawu rejestrowego i hipoteki, ale nadal jest możliwy do zastosowania. Zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z innymi zabezpieczeniami. Mówimy o poddaniu się egzekucji wprost z aktu notarialnego.

Ten sposób zabezpieczenia polega na tym, że jeśli zadeklarujemy, w formie aktu notarialnego, że poddajemy się egzekucji do określonej kwoty, nasz kontrahent będzie mógł uzyskać klauzulę wykonalności bez konieczności prowadzenia procesu sądowego i złożyć wniosek do komornika o rozpoczęcie egzekucji przeciwko nam.

Oczywiście nie oznacza to, że możemy poddać się egzekucji bezwarunkowo. Warunki zawsze muszą być określone w umowie. Umowa powinna wskazywać, jakie roszczenia mogą być objęte wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności dla aktu notarialnego poddania się egzekucji. Warto zaznaczyć, że w tym przypadku tracimy pewien stopień kontroli nad roszczeniami, jakie nasz wierzyciel zgłosi do sądu wraz z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności dla aktu notarialnego poddania się egzekucji. Niemniej jednak nadal mamy prawo bronić się przed nieuzasadnionymi roszczeniami naszego kontrahenta. Możemy złożyć tzw. powództwo przeciw egzekucyjne, które inicjujemy jako powód, a nie pozwany, w postępowaniu sądowym. W takim przypadku będziemy argumentować, że kwoty zawarte w klauzuli wykonalności przekraczają nasze rzeczywiste długi lub że nie ma podstaw do twierdzenia, że dług istnieje w ogóle.

Podsumowując, dzisiejszy odcinek zawierał dużo informacji na temat zabezpieczania umów. To naturalne, że niektórzy słuchacze mogą potrzebować więcej czasu, aby je przyswoić, zwłaszcza jeśli nie są prawnikami. Jednak zawsze można skorzystać z pomocy prawnika, który pomoże zrozumieć, na co zwracać uwagę przy wyborze metody zabezpieczenia umowy. Dziękuję za wysłuchanie tego odcinka i zapraszam do następnego za dwa tygodnie. Do usłyszenia.