Jeśli jesteś grafikiem to z pewnością wiesz, że obecnie niemal każdy klient oczekuje, że po stworzeniu dzieła podpiszesz z nim umowę, która przenosi na niego majątkowe prawa autorskie. Niekiedy rozmowa o zleceniu potrafi się wręcz skończyć w momencie, w którym Twój niedoszły klient dowie się, że taką umową nie dysponujesz.

Dlatego też dobrze mieć w zasięgu ręki sprawdzoną umowę, która prócz kwestii praw autorskich ureguluje jeszcze inne aspekty pracy nad dziełem, co jednocześnie pozwoli zabezpieczyć Twoje interesy.

Z drugiej strony, jeżeli zamierasz kupić dzieło (np. logotyp, grafiki na social media, zdjęcia produktów itp.) do którego twórcy będą przysługiwać prawa autorskie, w Twoim interesie jest zadbać o to, żeby podpisać umowę, która przeniesie na Ciebie majątkowe prawa autorskie do stworzonego dzieła.

Jeśli więc chcesz mieć umowę o dzieło, która:
1) ureguluje kwestie przeniesienia majątkowych praw autorskich do stworzonego dzieła,
2) określa pola eksploatacji, na których prawa autorskie są przenoszone,
3) określa wynagrodzenie za stworzenie dzieła, jak również za przeniesienie majątkowych praw autorskich do niego,
4) reguluje procedurę pracy nad dziełem i jego odbioru,

a która dodatkowo będzie napisana w ten sposób, że Twój kontrahent nie będzie potrzebował jej renegocjować, co pozwoli Ci skupić się na biznesie, nasz wzór jest właśnie dla Ciebie.

Umowa o dzieło – kiedy ją zawieramy?

Prawdopodobnie większa część przedsiębiorców słyszało o dylemacie czy podpisując umowę mogą skorzystać z umowy o dzieło, czy też w przypadku jej wykorzystania należy obawiać się jej późniejszego zakwestionowania przez ZUS. Warto więc zacząć od wyjaśnienia, że zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Oznacza to, że umowa o dzieło zawierana jest pomiędzy zlecającym dzieło i przyjmującym zamówienie w celu wykonania określonej rzeczy, która jednak nie musi być materialna. Przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, natomiast zlecający do zapłaty określonego w umowie wynagrodzenia.

Co może być przedmiotem umowy o dzieło?

Innymi słowy, przedmiotem umowy o dzieło muszą być czynności dające określony rezultat:

• materialne – dla przykładu wykonanie mebli pod zamówienie,
• niematerialne – dla przykładu stworzenie strony internetowej.

Czy jednak zawierając umowę o dzieło zawsze zależy nam tylko na tym, aby móc rozporządzić finalnym efektem pracy czy też niekiedy może chodzić o „coś więcej” ?

Czy zawierając umowę o wykonanie dzieła automatycznie zyskujemy do niego wszelkie prawa?

Zlecając wykonanie dzieła, często zapomina się o tym, że jeśli nie jest ono sztampowe, zupełnie zwyczajne, można rzec – bez polotu to najczęściej będzie stanowić też utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Nie wchodząc w tym miejscu niepotrzebnie w szczegółową analizę jak konkretnie odróżnić utwór od nietwórczego dzieła warto wiedzieć, że utworem jest przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Dla lepszego zobrazowania tematu warto za ustawą przytoczyć przykładowe wyliczenie utworów, z którymi można się spotkać na co dzień:

1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
2. plastyczne,
3. fotograficzne,
4. lutnicze,
5. wzornictwa przemysłowego,
6. architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
7. muzyczne i słowno-muzyczne,
8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
9. audiowizualne (w tym filmowe).

Warto też wiedzieć, że dla przedsiębiorców zupełnie marginalne znaczenie będą miały wyłączenia co do ochrony prawnoautorskiej, gdyż wyłączone są z niej akty normatywne lub ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe. Jako ciekawostkę można dodać, że sztuczna inteligencja potencjalnie może stworzyć dzieło, ale utworu już nie. Utwór to domena działalności człowieka, a więc nawet najlepszy algorytm go nie stworzy (przynajmniej na chwilę obecną).

Jak łatwo się domyślić, w szczególności jeśli działamy w e-biznesie w zasadzie wszystkie nasze zlecenia będą – co najmniej potencjalnie – wiązać się z powstaniem praw autorskich. Dlatego też warto zwrócić uwagę jaki ma to realnie wpływ na nasz biznes.

Rodzaje praw autorskich

Zanim jednak przejdziemy do biznesowej strony całego zagadnienia warto dodać jeszcze nieco teorii. Obiecuję jednak – będzie krótko i na temat. Prawa autorskie dzielimy na dwa podstawowe rodzaje:

1. prawa osobiste – ich przedmiotem jest ochrona więzi twórcy z utworem i są z nim w sposób trwały związane. Są one bezterminowe oraz niezbywalne,
2. prawa majątkowe – są one pośrednio związane z osobą autora. Dotyczą dysponowania utworem i zarabiania na jego rozpowszechnianiu lub na innej formie wykorzystania. Są one terminowe gasną m.in. z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy.

Jak już z pewnością podejrzewasz w biznesie to majątkowe prawa autorskie będą tym co powinno spędzać Ci sen z powiem, czy aby na pewno dostatecznie dobrze zatroszczyłeś się o ich przejęcie od twórcy.

Umowa o dzieło wraz z przeniesieniem praw autorskich

Teraz można już przejść do kluczowej kwestii. Otóż umowa o dzieło sama z siebie autorskich praw majątkowych bynajmniej nie przenosi. Kwestia przeniesienia autorskich praw majątkowych i stworzenia dzieła to w zasadzie dwie różne kwestie, które jedynie w pewien sposób się ze sobą wiążą. Przede wszystkim, z przeniesieniem majątkowych praw autorskich do dzieła będziemy mieli do czynienia tylko wtedy, gdy dzieło nosi znamiona utworu. Z drugiej strony, jeśli odpowiednio podpiszemy umowę to nie można wykluczyć, że nabędziemy majątkowe prawa autorskie do utworu mimo, że dzieło nie zostanie wykonane.

Co powinna zawierać umowa o dzieło, aby przeniosła majątkowe prawa autorskie?

Umowa o dzieło wraz z przeniesieniem praw autorskich jest oczywiście umową cywilnoprawną, więc rzecz jasna powinna zawierać wszystkie typowe dla takich umów elementy. Chodzi tu więc przede wszystkim o dokładne określenie stron umowy, określenie przedmiotu umowy, wynagrodzenia, terminu realizacji.

Jeśli jednak dzieło jest utworem to umowa taka powinna zawierać dodatkowe postanowienia. Chodzi w szczególności o uregulowanie w niej przeniesienia majątkowych praw autorskich wraz z momentem ich przejścia na zamawiającego. Dla ważności takiego postanowienia umowa powinna być zawarta w formie pisemnej, ale co jeszcze ważniejsze wskazywać pola eksploatacji, czas i terytorium, na których dojdzie do przeniesienia majątkowych praw autorskich do utworu.

Jakie znaczenie mają pola eksploatacji w umowie o dzieło wraz z przeniesieniem majątkowych praw autorskich?

Katalog pól eksploatacji, jakie możemy wyróżnić w umowie o dzieło wraz z przeniesieniem praw autorskich jest katalogiem otwartym, a ustawa wymienia je tylko przykładowo jako:

Istotne jest to, aby tę część umowy przygotować niezwykle skrupulatnie. Rzecz w tym, że w przypadku majątkowych praw autorskich mamy do czynienie z dość nieintuicyjną zasadą. Polega ona na tym, że nabędziemy prawa autorskie wyłącznie na takich polach eksploatacji, które wprost wymienimy w umowie. Nie działa tu zasada znana nam z „normalnej” sprzedaży, że kupując rzecz możemy nią w zadzie dowolnie rozporządzić. Warto więc dobrze przeanalizować postanowienia umowne w tym zakresie.

Wynagrodzenie w umowie o dzieło

Najwięcej problemów jest jednak z wynagrodzeniem. Przede wszystkim, co możesz już wyczuwać, czym innym jest wynagrodzenie za wykonanie dzieła, a czym innym za przeniesienie majątkowych praw autorskich. Niemniej jednak, na tym problemy się nie kończą. Otóż w przypadku wynagrodzenia za przeniesienie majątkowych praw autorskich  przysługuje ono odrębnie za każde z pól eksploatacji. Jeśli odpowiednio tego nie określimy w umowie to możemy być finalnie zobowiązani do dopłaty, która może – jeśli nasz biznes pójdzie dobrze – być nawet tak znacząca, jak kwota na wezwaniu do zapłaty wystosowanym przez Pana Andrzeja Sapkowskiego do CD Project Red.

Czym różni się przeniesienie majątkowych praw autorskich od licencji?

Warto też wiedzieć czym różni się przeniesienie majątkowych praw  autorskich od uzyskania licencji do utworu. Przede wszystkim na podstawie umowy przeniesienia majątkowych praw autorskich, prawa te przechodzą na nabywcę. Oznacza to, że nabywca wstępuje w miejsce zbywcy w zakresie pól eksploatacji, które zostają określone w umowie. Natomiast na podstawie umowy licencyjnej, nabywca uzyskuje tylko prawo korzystania z utworu w zakresie opisanym w umowie.

Jeśli licencja nie jest licencją wyłączną to dodatkowo to uprawnienie może przysługiwać także wielu innym osobom. Nie dochodzi do przejścia praw z twórcy na nabywcę, a jedynie do upoważnienia do korzystania z utworu. Warto więc świadomie konstruować umowy w tym zakresie ponieważ nie tylko może potem dojść do nieporozumienia, co po prostu jedna ze stron możne finalnie albo dysponować uprawnieniami, których mieć nie miała, albo też nie dysponować tymi, które miały jej przysługiwać.

Podsumowanie – umowa o dzieło z prawami autorskimi

Umowa o dzieło z przeniesieniem autorskich praw majątkowych musi być zawarta w formie pisemnej oraz obowiązkowo zawierać podpisy obu stron, które potwierdzają, że strony zapoznały się z treścią umowy oraz potwierdzają jej zawarcie. Strony mogą dowolnie kształtować postanowienia umowy o dzieło wraz z przeniesieniem praw autorskich.

Jeśli zdecydujesz się na podpisanie umowy z przeniesieniem majątkowych praw autorskich zyskujesz:

Jeśli nie zdecydujesz się na podpisanie umowy z przeniesieniem majątkowych praw autorskich możesz narazić się m.in. na:

Umowa na prowadzenie kampanii Google Ads dla agencji

Umowa licencji
niewyłącznej

Regulamin konkursu w social mediach