Aplikacje mobilne stały się nieodłącznym elementem naszego życia codziennego, a rynek aplikacji mobilnych przeżywa nieustanny rozkwit. W tym dynamicznym środowisku, deweloperzy aplikacji mobilnych stają przed szeregiem wyzwań, nie tylko technologicznych, ale również prawnych. Zrozumienie i stosowanie się do kluczowych wymogów prawnych jest nie tylko obowiązkiem, ale również ważnym elementem sukcesu każdej aplikacji mobilnej.

Wprowadzenie aplikacji mobilnej na rynek wiąże się z koniecznością nawigacji w złożonym świecie przepisów i regulacji. Od ochrony prywatności i danych osobowych użytkowników, przez przestrzeganie praw autorskich i własności intelektualnej, po zgodność z przepisami konsumenckimi i tymi dotyczącymi reklamy. Zakres zagadnień prawnych, które należy uwzględnić, wprowadzając aplikację na rynek, jest naprawdę szeroki.

W tym artykule chcę dziś podzielić się z Tobą, drogi deweloperze, kilkoma kluczowymi kwestiami prawnymi. Są one niezbędne do zrozumienia przed wprowadzeniem Twojej aplikacji mobilnej na rynek. Obiecuję, że to nie będzie nudne – to praktyczny przewodnik po tym, co musisz wiedzieć. Na bazie moich doświadczeń związanych z uczestniczeniem w projektach wdrożenia aplikacji mobilnych udało mi się wyodrebnić te obszary wdrożenia prawnego aplikacji, które są naprawdę ważne.

Wymogi prawne aplikacji mobilnej

Twoja aplikacja jest już gotowa do wprowadzenia na rynek? Prace technologiczne już najpewniej za Tobą, ale nie zapomnij o kwestiach prawnych jakie wiążą się z wdrożeniem aplikacji mobilnej. A jest ich całkiem sporo! W dalszej części artykułu omówię te kwestie prawne nad którymi najczęściej pracuję wspierając deweloperów w wejściu na rynek.

Poniżej najważniejsze obszary na które powinieneś zwrócić uwagę wdrażając aplikację mobilną:

• Regulamin. Utwórz regulamin aplikacji mobilnej zgodny z przepisami ustawy o świadczeniu usług drogą elekroniczną.
• Prawa konsumentów. Przedstaw wszystkie wymagane przez ustawę o prawach konsumenta informacje przed zawarciem umowy o świadczenie usług drogą elektroniczną. Poinformuj użytkowników o prawie do odstąpienia od umowy i przekaż im wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy.
• Ochrona danych osobowych. Opracuj politykę prywatności w której spełnisz obowiązek informacyjny z RODO. Pamiętaj też o zamieszczenie klauzuli informującej o przetwarzaniu danych osobowych w każdym miejscu w którym zbierasz dane użytkowników. Zadbaj o wewnętrze procedury dotyczące rzetwarzania danych osobowych np. na wypadek wycieku danych. Dbaj o bezpieczeństwo danych użytkowników, stosując odpowiednie środki ochrony.
• Własność intelektualna. Upewnij się, że posiadasz prawa do kodu źródłowego (jeżeli sam nie stworzyłeś aplikacji). Sprawdź, czy masz prawo do wykorzystania grafik i treści. Jeżeli zlecałeś to podwykonawcom to sprawdź czy skutecznie nabyłeś prawa autorskie do tych elementów. Zadbaj o odpowiednie postanowienia licencyjne w regulaminie, dotyczące udostępniania aplikacji użytkownikom.
• Ochrona marki. Chroń nazwę i logo swojej aplikacji poprzez rejestrację znaku towarowego. Zweryfikuj, czy możesz zapewnić ochronę prawną innym elementom aplikacji. Sam sposób działania aplikacji nie podlega ochronie, ale przykładowo interfejs aplikacji możesz zarejestrować jako wzór przemysłowy.

Czytaj dalej i dowiedz się więcej na temat każdego z tych obszarów!

Regulamin i usługi świadczone drogą elektroniczną

Stworzenie regulaminu to jeden z podstawowych elementów wdrożenia prawnego aplikacji mobilnej. Czy aplikacja musi mieć regulamin? Tak, musi i wynika to wprost z przepisów prawa. Usługi świadczone w ramach aplikacji trzeba uznać za usługi świadczone drogą elektroniczną. W przypadku, których przepisy nakładają na usługodawcę obowiązek określenia regulaminu usługi.

Minimalną treść regulaminu określa art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, zgodnie z którym regulamin powinien określać w szczególności: rodzaje i zakres usług, warunki świadczenia usług, warunki zawierania i rozwiązywania umowy o świadczenie usług, a także tryb postępowania reklamacyjnego.

Regulamin jest tak naprawdę umową, pomiędzy Tobą jako usługodawcą, a użytkownikiem aplikacji. Dlatego, gdy jesteś deweloperem to wdrożenie regulaminu po prostu Ci się opłaca. To właśnie regulamin jest miejscem, gdzie możesz uregulować nie tylko swoje prawa i obowiązki, ale też kwestie dotyczące treści licencji na aplikację udzielanej użytkowników. Dodatkowo ograniczyć swoją odpowiedzialność (oczywiście w granicach dopuszczalnych przez przepisy), czy określić sytuacje, w których możesz dokonać zmiany regulaminu, jak i sprecyzować tryb tej zmiany.

Jak wdrożyć regulamin w aplikacji mobilnej?

Twoim obowiązkiem jako usługodawcy jest nieodpłatne udostępnienie regulaminu przed zawarciem umowy o świadczenie usług drogą elektroniczną. Jak wspomniałem wyżej treść tej umowy kształtują właśnie postanowienia regulaminu aplikacji. Co prawda nikt tej umowy formalnie nie podpisuje, ale jej zawarcie i akceptacja przez użytkownika ma miejsce np. poprzez odznaczenie odpowiedniego checkboxa.

Musisz pamiętać o tym projektując interfejs aplikacji. Jest to ważne, by w razie potrzeby móc wykazać, że faktycznie użytkownikowi udostępniłeś nieodpłatnie regulamin przed zawarciem umowy, jak i że użytkownik zaakceptował jego treść. Coraz częściej w tym zakresie można spotkać się z podobnym podejściem. Jak w przypadku zgody na przetwarzanie danych osobowych poprzez “wyraźne działanie potwierdzające”. W zakresie regulaminu wiąże się to np. z komunikatem, że dalsze korzystanie z aplikacji i np. kliknięcie przycisku “Dalej” lub “Zgadzam się” oznacza akceptację regulaminu.

W mojej ocenie jeżeli wiąże się to z jasnym komunikatem dla użytkownika to spełnia to wymogi ustawowe, a z pewnością tak zbudowany interfejs jest zdecydowanie bardziej przyjazny dla użytkownika niż “odfajkowywanie” chechboxów.

Pamiętaj też o tym, że na żądanie użytkownika, masz obowiązek dostarczyć użytkownikowi regulamin. W taki sposób, aby mógł on odtworzyć i zapisać jego treść za pomocą systemu teleinformatycznego, którego używa.

Niezbędne elementy regulaminu

Jakie są zatem najważniejsze elementy regulaminu aplikacji mobilnej i co powinieneś w nim zawrzeć? Poniżej te aspekty, które koniecznie jako deweloper musisz uwzględnic w regulaminie.

1. Dane identyfikacyjne. W regulaminie musisz zamieścić swoje szczegółowe dane. W tym przede wszystkim nazwę, adres, adresie e-mail oraz (co obowiązuje od niedawna) numerze telefonu, pod który konsument może się kontaktować.
2. Zakres usług. Ważne żebyś w regulaminie zamieścił postanowienia, które opisują funkcjonalności aplikacji. Także związany z tym rodzaj oraz zakres usług świadczonych dla użytkowników w ramach aplikacji.
3. Wymagania techniczne. Powinieneś określić jakie są wymagania techniczne niezbędne do korzystania z aplikacji. Ważne żebyś w regulaminie zamieścił też postanowienie dotyczące zakazu dostarczania przez użytkownika treści o charakterze bezprawnym.
4. Warunki umowy. Regulamin to umowa jaką zawiesza z użytkownikiem. Powinieneś zamieścić w regulaminie postanowienia określające kiedy dochodzi do zawarcia umowy oraz na jaki czas jest ona zawarta. Warto zamieścić postanowienia określające w jakich sytuacjach Ty jako usługodawca możesz rozwiązać umowę o świadczenie usług drogą elektroniczną (np. naruszenie prawa przez użytkownika).
5. Reklamacje. Koniecznie należ opisać procedurę reklamacyjną, czyli warunki i tryb składania reklamacji przez użytkownika.
6. Dane osobowe. Kwestie informacji związanych z przetwarzaniem danych osobowych użytkowników możesz uregulować wprost regulaminie albo też zamieścić odesłanie do polityki prywatności.
7. Licencja. To właśnie w regulaminie powinieneś uregulować warunki licencji jaką udzielasz użytkownikowi na korzystanie z aplikacji. Możesz określić jakie działania użytkownika będą uznane za sprzeczne z licencją, a tym samym naruszające regulamin.
8. Zmiana regulaminu. W końcowych postanowieniach warto zamieścić warunki i tryb zmiany regulaminu. Rekomendowanym rozwiązaniem jest określenie sytuacji w których jako usługodawca możesz dokonać zmiany regulaminu. Wskaż w jaki sposób poinformujesz użytkowników o zmianiach i od kiedy będą one wchodzić w życie.
9. Właściwy sąd i prawo. Jeżeli planujesz ekspansję aplikacji na rynki zagraniczne musisz mieć na uwadze to, że regulamin co do zasady nie może zawierać postanowień zapewniających konsumentowi ochronę prawną słabszą niż ta wynikająca z przepisów właściwych w kraju konsumenta.
10. Pozasądowe rozwiązywanie sporów. Twoim obowiązkiem jest poinformowanie użytkownika o możliwośći skorzystania z pozasądowych sposobów rozpatrywania reklamacji i dochodzenia roszczeń oraz zasadach dostępu do tych procedur

Prawa konsumentów, czyli prawa użytkowników aplikacji mobilnej

Regulamin jest też bardzo istotny w kontekście spełnienia obowiązków informacyjnych wobec konsumentów. Jeżeli użytkownikami Twojej aplikacji będą konsumenci (a najczęściej tak właśnie będzie), to zgodnie z przepisami ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta musisz użytkownikowi przekazać szereg informacji. Dotyczących m.in. swoich danych identyfikacyjnych i kontaktowych, czy też możliwości skorzystania z pozasądowych sposób rozwiązywania sporów. Szczegółowy zakres tych informacji określa art. 12 ww. ustawy.

Ten obowiązek informacyjny wynika z tego, że zasadniczo umowę o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zawartą w związku z korzystaniem z aplikacji mobilnej uważa się za umowę zawartą na odległość (jak np. zakup w e-sklepie), a to właśnie z tego rodzaju umowami wiążą się te obowiązki informacyjne.

W ramach obowiązku informacyjnego, użytkownika Twojej aplikacji, będącego konsumentem, musisz również o sposobie i terminie wykonania prawa do odstąpienia od umowy. Powinieneś również użytkownikowi przekazać wzór takiego odstąpienia.

Jak już wcześniej wspomniałem umowa o świadczenie usług drogą elektroniczną w ramach aplikacja może być uznana za umowę zawartą na odległość. Zgodnie z przepisami konsument ma prawo odstąpić od takiej umowy w ciągu 14 dni od dnia jej zawarcia. Bez podawania przyczyny. Obowiązkiem natomiast przedsiębiorcy jest przede wszystkim poinformowanie konsumenta o przysługującym mu prawie.

W przypadku aplikacji te wszystkie informacje najwygodniej jest zamieścić w regulaminie. Załącznikiem do niego może być wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

W zakresie praw konsumentów warto wspomnieć, że art. 12 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta określa jeszcze inne obowiązki informacyjne przedsiębiorcy wobec konsumenta w związku z zawarciem umowy na odległość. Wszystkie te informacje powinieneś przekazać użytkownikowi przed rozpoczęciem korzystania z aplikacji. W praktyce najlepiej zamieścić je w ramach regulaminu, który użytkownik akceptuje rozpoczynając korzystanie z aplikacji. Czy też zakładając konto użytkownika.

Dane osobowe użytkowników aplikacji

Udostępniając aplikację przetwarzasz dane osobowe użytkowników i jesteś ich administratorem. W związku z tym spoczywa na Tobie szereg obowiązków, wynikających głównie z przepisów RODO. Oczywiście zakres tych obowiązków będzie różny w zależności od tego jakiego rodzaju dane osobowe przetwarzasz, jaki jest ich zakres i rodzaj. Niemniej w każdym przypadku Twoim podstawowym obowiązkiem będzie spełnienie wobec użytkowników aplikacji tzw. obowiązku informacyjnego, określone w art. 13 RODO.

Zgodnie z tym przepisem Twoim obowiązkiem jako administratora jest przekazanie użytkownikowi takich danych jak m.in. Twoje dane identyfikacyjne i kontaktowe, cel i podstawy prawne przetwarzania danych, okres przetwarzania danych, odbiorcy danych. Czy też prawa jakie przysługują użytkownikowi w związku z przetwarzaniem jego danych osobowych, jak przykładowo prawo do sprostowania danych.

W jaki sposób najlepiej spełnić ten obowiązek informacyjny? Poprzez opracowanie polityki prywatności, która będzie zawierać wszystkie informacje wymagane przez art. 13 RODO.

Co powinna zawierać polityka prywatności aplikacji mobilnej?

Polityka prywatności to kluczowy dokument w zakresie przetwarzania danych osobowych użytkowników aplikacji mobilnej. Co powinna zwierać dobra polityka prywatności?

1. Dane administratora. W polityce prywatności powinieneś zamieścić pełne dane swojej firmy oraz dane kontaktowe. A jeżeli powołałeś inspektora ochrony danych również jego dane.
2. Cele przetwarzania i podstawa prawna. To bardzo ważny element polityki prywatności aplikacji mobilnej. W dokumencie tym powinieneś szczegółowo opisać cele w jakich przetwarzasz dane osobowe użytkowników oraz jakie są podstawy prawne tego przetwarzania. W przypadku aplikacji mobilnej będzie to w szczególności cel związany z wykonaniem umowy o świadczenie usług drogą elektroniczną. Podstawę prawną takiego przetwarzania stanowić będzie art. 6 ust. 1 lit. b RODO.
3. Okres przetwarzania. Oprócz celów i podstaw przetwarzania danych musisz wskazać również przez jaki czas będziesz przetwarzał dane osobowe użytkowników. W przypadku aplikacji mobilnej najczęściej dane użytkowników będziesz przetwarzał przez okres używania aplikacji, czyli przez okres trwania umowy o świadczenie usług drogą elektroniczną. W polityce powinieneś jednak wskazać, że okres przetwarzania danych może być przedłużony. Gdy obowiązek dalszego przechowywania danych będzie wynikał chociażby z przepisów prawa (np. dotyczących rachunkowości).
4. Odbiorcy danych. Kolejny obligatoryjny element polityki prywatności to wskazanie odbiorców danych osobowych użytkowników aplikacji. Nie musisz tutaj wskazywać danych konkretnych odbiorców, ale wystarczy, że określisz ich kategorie. Przykładowo może to być dostawca narzędzi do automatyzacji marketingu.
5. Państwa trzecie. Jeżeli dane Twoich użytkowników będziesz przekazywać do państw trzecich np. USA to musisz o tym poinformować w polityce. Taka sytuacja może mieć miejsce np. w sytuacji gdy korzystasz z narzędzi firm, które swoją siedzibę mają w USA.
6. Prawa użytkowników. W polityce prywatności musisz przekazać użytkownikom szereg informacji odnośnie ich uprawnień związanych z tym, że przetwarzasz ich dane osobowe. Użytkownicy posiadają m.in. prawo żądania dostępu do danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania. Użytkownik ma również prawo wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych i musisz go o tym poinformować.

Wdrożenie polityki prywatności

Samo opracownie polityki prywatności to nie wszystko. Wszystkie informacje zawarte w polityce prywatności musisz przekazać użytkownikowi podczas pozyskiwania danych. Tak naprawdę w momencie rozpoczęcia korzystania z aplikacji mobilnej. Przykładowo, jeżeli do rozpoczęcia korzystania z aplikacji mobilnej konieczna jest rejestracja to właśnie pod formularzem rejestracji i przed założeniem konta użytkownika powinieneś umożliwić mu zapoznanie się z treścią polityki prywatności.

Najbardziej praktyczne rozwiązanie wygląda w ten sposób, że zamieszczasz krótką klauzulę informacyjną. Wskazujesz w niej swoje dane jako administratora i główny cel przetwarzania danych, a po szczegóły odsyłasz do polityki prywatności.

Własność intelektualna, czyli prawa autorskie i licencja

Tworzenie aplikacji mobilnej wręcz nierozerwalnie wiąże się z prawami autorskimi. Ochronie prawnoautorskiej podlegać może bowiem nie tylko kod źródłowy aplikacji, ale również grafiki, logotyp, treści, czy ogólnie interfejs aplikacji.

Jeżeli nie jesteś ich twórcą to jako dostawca aplikacji mobilnej powinieneś koniecznie zadbać o to, aby nabyć prawa autorskie do wszystkich elementów aplikacji, które stanowią utwór (lub chociażby licencję na korzystanie z nich). Pamiętaj wówczas o zawarciu umowy przenoszącej prawa autorskie lub umowy licencji. Ona uprawniać będzie Cię do korzystania z tych elementów i udzielenia sublicencji na rzecz użytkowników aplikacji.

Kolejnym bowiem elementem jest właśnie licencja na rzecz użytkowników końcowych aplikacji. W związku z tym, że użytkownik korzysta z Twojej aplikacji i instaluje ją w swoim urządzeniu, to udzielasz mu licencji. Powinieneś zadbać o to, żeby w regulaminie aplikacji właściwie określić warunki i zakres tej licencji. Możesz też wskazać jakie działania użytkownika traktowane będą za naruszenie licencji. A tym samym stanowiące podstawę do rozwiązania umowy o świadczenie usług w ramach aplikacji, w związku z naruszeniem jej regulaminu.

Znak towarowy aplikacji mobilnej

Jeszcze przed wprowadzeniem aplikacji mobilnej na rynek koniecznie powinieneś zadbać o ochronę marki. Najlepszym na to sposobem jest rejestracja znaku towarowego. Zanim jednak zarejestrujesz znak, rekomendowanym działaniem jest tzw. badanie zdolności rejestrowej. W ramach takiego badania dowiesz się po pierwsze, czy Twoja nazwa w ogóle może być zarejestrowana jako znak towarowy. Po drugie, czy może zostać przyznana Ci wyłączność na daną nazwę. W określonych przypadkach Urząd Patentowy może odmówić rejestracji, np. gdy nazwa jest opisowa.

Ponadto badanie da Ci odpowiedź na to, czy nie ma wcześniej zarejestrowanych znaków podobnych, które mogą stanowić przeszkodę w postępowaniu rejestacyjnym Twojego znaku. Ogromną wartością badania jest więc to, że jeszcze przed rozpoczęciem procedury rejestracji możesz poznać ryzyka jakie się z tym wiążą. Warto takie badanie zrobić na wczesnym etapie. Często zdarza się tak, że najlepszym rozwiązaniem może być po prostu wymyślenie nowej nazwy.

Wielokrotnie zdarzyło mi się też uczestniczyć z klientami w procesie wymyślania nazwy produktu czy usługi. Wspólnie robiliśmy wstępną selekcję nazw. Im wcześniej zaczniesz myśleć o ochronie marki tym większa jest szansa na to, że cały proces rejestracji przebiegnie bez dodakowych problemów i jak najmniejszym kosztem.

Przeczytaj więcej na temat w artykule: Jak zastrzec nazwę lub logo firmy i ile to kosztuje?

Wzór przemysłowy aplikacji mobilnej

Niewiele osób też wie, że aplikację mobilną możesz chronić jako wzór przemysłowy. Oczywiście nie samą aplikację, ale jej wygląd. Jako wzór przemysłowy możesz bowiem zarejestrować interfejs graficzny aplikacji mobilnej, czyli po prostu widok aplikacji dostępny dla użytkownika. To niezbyt często wykorzystywany, ale bardzo skuteczny sposób na walkę z nieuczciwą konkurencją. Może podrobić właśnie to jak wygląda Twoja aplikacja, jaki jest jej układ graficzny, kolorystyka itp. Oczywiście bardzo często te elementy stanowić bedą utwór w rozumieniu prawa autorskiego. To w ramach tych przepisów można poszukiwać ich ochrony. Jednak rejestracja wzoru przemysłowego daje jeden ogromny plus.

Urząd Patentowy potwierdzi bowiem kto jest właścicielem tego wzoru przemysłowego. W razie jakiegokolwiek sporu może przedstawić wydane przez Urząd Patentowy świadectwo rejestracji. Bardzo często kończy to jakikolwiek spór zanim tak naprawdę na dobre się on zacznie. W przypadku natomiast praw autorskich, udowodnienie tego, że jesteś twócą i kiedy stowrzyłeś utwór może być problematyczne.

Rejestrując znak towarowy lub wzór przemysłowy możesz skorzystać z dwóch najczęściej wybieranych przez przedsiębiorców opcji. Pierwsza to rejestracja w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej. Taka rejestracja zagwarantuje Ci wyłączność na terytorum Polski.

Druga opcja to rejestracja unijnego znaku towarowego lub wzoru wspólnotowego w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). To opcja droższa, ale gwarantuje Ci wyłączność na terenie całej Unii Europejskiej, we wszystkich krajach członkowskich. Warto więc ją rozważyć wówczas gdy planujesz rozwijać aplikację w innych krajach niż Polska. W EUIPO, w ramach jednej procedury, możesz uzyskać ochronę na swój znak towarowy lub wzór przemysłowy we wszystkich krajach członkowskich. Oczywiście taka procedura bywa też niekiedy trudniejsza. W zakresie chociażby znaku towarowego przeszkodą do uzyskania rejestracji mogą być znaki towarowe zarejestrowane już tylko w poszczególnych krajach członkowskich.

Podsumowanie

Podsumowując, wprowadzenie aplikacji mobilnej na rynek wiąże się z wieloma wyzwaniami prawnymi, które są kluczowe dla jej sukcesu. Deweloperzy muszą zadbać o regulamin zgodny z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Przestrzeganie praw konsumentów, ochronę danych osobowych zgodnie z RODO, a także zagadnienia dotyczące własności intelektualnej i ochrony marki. Odpowiednie przygotowanie i wdrożenie tych elementów nie tylko zapewnia zgodność z przepisami prawnymi, ale także buduje zaufanie użytkowników. Co więcej chroni przedsiębiorstwo przed ryzykiem prawnym. Świadomość i właściwe zarządzanie aspektami prawnymi aplikacji mobilnej stają się nieodzownym elementem strategii każdego dewelopera, aspirującego do osiągnięcia sukcesu na rynku aplikacji mobilnych.