Prawa autorskie do programu komputerowego

Wiele przedsiębiorców działających w branży IT słyszała o tym, że program komputerowy pozostaje pod ochroną przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i zastanawia się jak przedstawiają się prawa autorskie do programu komputerowego. Z praktyki jednak wiem, że już na etapie podpisywania umowy między software house’m, a innym przedsiębiorcom nie zawsze kwestia ta jest prawidłowo rozumiana przez strony. Problem polega na tym, że to co konkretnie rzeczonym prawem autorskim jest objęte, nie jest wcale tak oczywiste, a niewątpliwie jest to sprawa pierwszorzędna w kontekście prawidłowego rozumienia praw i obowiązków tak software house, jak i ich klientów. Innymi słowy, tylko jeśli wiemy jakie konkretnie elementy programu komputerowego mogą, czy nawet powinny być na nas przeniesione możemy mieć poczucie, że w sposób bezpieczny nabędziemy prawo do stworzonego na nasze zlecenie oprogramowania.

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłem? Skontaktuj się ze mną i ustalimy termin 15-minutowej konsultacji. Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu!

Bezpłatna konsultacja

Jak przedstawiają się prawa autorskie do programu komputerowego?

Żeby kwestię co konkretnie podlega ochronie jako program komputerowy wyjaśnić trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Utwory mogą być wyrażone w różny sposób, ale program komputerowy zostaje wymieniony w ustawie jako przykład utworu wyrażonego słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi.

Trzeba jednak w tym miejscu przypomnieć, że ochroną prawnoautorską objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia. Nie mogą być nim natomiast objęte odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. W przypadku programów komputerowych kwestia ta zostaje jeszcze bardziej precyzyjnie opisana w ustawie i  ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia, jednak idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie.

Czym jest program komputerowy?

Do ustalenia tego do czego konkretnie możemy nabyć majątkowe prawa autorskie zlecając stworzenie dla nas programu komputerowego sama wiedza prawna nie będzie jednak wystarczająca. Będzie tak już nawet z tego powodu, że w ustawie nie ma definicji programu komputerowego, co akurat należy ocenić pozytywnie, ponieważ jedną z lepszych praktyk legislacyjnych jest niedefiniowanie pojęć technicznych. Warto jednak ustalić, czym faktycznie program komputerowy jest. Zgodnie z definicją z Wikipedii, a ona będzie na potrzeby tego artykułu wystarczająca, program komputerowy (ang. computer program) to sekwencja symboli opisująca realizowanie obliczeń zgodnie z pewnymi regułami zwanymi językiem programowania. Program jest zazwyczaj wykonywany przez komputer (np. wyświetlenie strony internetowej), zwykle bezpośrednio, jeśli wyrażony jest w języku zrozumiałym dla danej maszyny lub pośrednio – gdy jest interpretowany przez inny program (interpreter). Program może być ciągiem instrukcji opisujących modyfikacje stanu maszyny, ale może również opisywać obliczenia w inny sposób (np. rachunek lambda).

Czym są kod źródłowy, kod wynikowy i algorytm?

Kolejnymi ważnymi pojęciami są: kod źródłowy, kod maszynowy oraz algorytm. I tak, dalej korzystając z definicji zawartych w Wikipedii, formalne wyrażenie metody obliczeniowej w postaci języka zrozumiałego dla człowieka nazywane jest kodem źródłowym, podczas gdy program wyrażony w postaci zrozumiałej dla maszyny (to jest za pomocą ciągu liczb, a bardziej precyzyjnie – zer i jedynek) nazywany jest kodem maszynowym bądź postacią binarną (wykonywalną). Natomiast, algorytm to  jednoznaczny przepis obliczenia w skończonym czasie pewnych danych wejściowych do pewnych danych wynikowych. Mówiąc więc w pewnym uproszczeniu algorytm jest równaniem matematycznym.

Jakie elementy programu komputerowego podlegają ochronie w świetle ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych?

Znając dobrze elementy tego programu, będziemy w stanie określić prawa autorskie do programu komputerowego. Zestawiając bowiem ze sobą definicje techniczne z przepisami prawa dojść należy do wniosku, że bynajmniej nie jest tak, że wszystko co składa się na program komputerowy w potocznym rozumieniu tego określenia stanowi przedmiot ochrony prawa autorskiego. Prócz przytoczonych na wstępie przepisów prawa polskiego, a to ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych warto odwołać się też do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/24/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych, która w motywie 11 wyjaśnia, że w celu uniknięcia wątpliwości wyjaśnić należy, że tylko forma wyrażenia programu komputerowego podlega ochronie, podczas gdy koncepcje i zasady, na których opierają się wszystkie elementy programu, włącznie z tymi, na których opierają się jego „interfejsy”, nie podlegają ochronie zgodnie z niniejszą dyrektywą.

Zgodnie z tą zasadą prawa autorskiego w zakresie, w jakim logika, algorytmy i języki programowania obej­mują koncepcje i zasady, te koncepcje i zasady nie podle­gają ochronie zgodnie z niniejszą dyrektywą. Zgodnie z ustawodawstwem i orzecznictwem państw członkow­skich oraz międzynarodowymi konwencjami dotyczą­cymi prawa autorskiego, forma wyrażenia tych koncepcji i zasad ma podlegać ochronie prawem autorskim. Kwestia ta została znacząco rozwinięta w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 2 maja 2012 r., C-406/10, który wyjaśnił, że dyrektywę w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych należy interpretować w ten sposób, że ani zbiór funkcji programu komputerowego, ani język programowania i format plików danych używanych w ramach programu komputerowego w celu korzystania z pewnych jego funkcji nie stanowią formy wyrażenia tego programu i nie podlegają z tego tytułu ochronie przyznawanej programom komputerowym przez prawo autorskie w rozumieniu tej dyrektywy.

W istocie przyjęcie, że funkcja programu komputerowego mogłaby być chroniona jako taka, oznaczałoby umożliwienie monopolizowania koncepcji kosztem postępu technicznego i rozwoju przemysłowego. W dalszej części uzasadnienia wyroku Trybunał wyjaśnia jednak, że język programowania i format plików danych mogą korzystać, jako utwory, z ochrony przewidzianej prawem autorskim na mocy dyrektywy w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, jeżeli stanowią one wyraz własnej twórczości intelektualnej ich autora.

Warto też w tym miejscu przytoczyć iście poetycki fragment uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 kwietnia 2013 r., I C 926/08, gdzie zostało wyjaśnione, że poza zakresem zainteresowania prawa autorskiego pozostaje także algorytm programu, rozumiany jako ciąg działań niezbędnych do realizacji danego zadania, pewien abstrakcyjny sposób rozwiązania określonego problemu. Wzory i algorytmy wyłączone są z ochrony na podstawie prawa autorskiego, ponieważ są porównywalne ze słowami, którymi posługuje się poeta lub pisarz w swojej twórczości literackiej. Nie same słowa, lecz dopiero sposób ułożenia tych elementów, tak jak styl zapisu programu komputerowego, może odzwierciedlać twórczość intelektualną właściwą dla jego autora, a zatem może podlegać ochronie.

O czym warto pamiętać podpisując umowę z software house?

Z powyższego wynika więc, że ochronie prawnoautorskiej nie podlegają takie kwestie związane z programem komputerowym jak koncepcje i zasady, ale także algorytmy. Z drugiej strony, ochronie tej podlegają kod źródłowy jak i kod wynikowy, ale także – pod pewnymi warunkami – język programowania i format plików. Warto o tym wiedzieć ponieważ w przypadku braku takiej wiedzy może stać się tak, że mimo najszczerszych intencji także po stronie software house nie nabędziemy majątkowych praw autorskich do wykonanego dla nas programu komputerowego, jak i nie staniemy się jego wyłącznym licencjobiorcą. Na zakończenie warto dodać, że kwestie o których była mowa powyżej dotyczą w zasadzie „wnętrza” oprogramowania, czyli jego back-endu. W przypadku interfejsu, czyli front-endu, sprawa przedstawia się jeszcze inaczej, jednak jest to temat na odrębny artykuł.

Piotr Kantorowski
RADCA PRAWNY

Przedsiębiorcom służę pomocą w kwestiach związanych z prawem własności intelektualnej szczególnie w obszarze digital marketingu i IT. Tworzę też umowy tak, aby oddawały Twoje plany biznesowe i zabezpieczały firmę w najwyższym stopniu. Jeśli trzeba pomagam też poprowadzić spory korporacyjne lub z kontrahentami.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja