Gdy prowadzisz działalność zapewne chciałbyś zabezpieczyć się przed sytuacją, w której osoby z którymi współpracujesz stały się Twoją konkurencją. Oczywiście możesz się przed tym zabezpieczyć zawierając z takimi osobami umowę o zakazie konkurencji. Umowa ta musi zostać sporządzona w odpowiedni sposób, aby zapewniała Ci wystarczający poziom ochrony Twoich interesów.

W przypadku umowy o pracę możliwym jest zastrzeżenie zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy jak również po jego ustaniu. Jednak w przypadku tego drugiego na pracodawcę nałożony jest obowiązek zapłaty odszkodowania z tego tytułu. Umowę o zakazie konkurencji możemy zawrzeć również w przypadku współpracy w ramach umów cywilnoprawnych. W takim przypadku odpadną nam wymogi dotyczące takiej umowy a wynikające z Kodeksu pracy.

Działalność konkurencyjna

W celu prawidłowego ustanowienia zakazu konkurencji w pierwszej kolejności należy określić działalność konkurencyjną. Przez działalność konkurencyjną rozumieć należy zarówno obszary w jakich osoba objęta zakazem nie może działać jak również formy tych działań.

Często sposobem określenia działalności konkurencyjnej jest odwoływanie się przez do PKD, które ma wpisane, czy to w CEIDG, czy KRS. Określenie zakazu konkurencji w taki sposób może okazać się jednak niekiedy niewystarczające. Dobrym rozwiązaniem może okazać się poza wskazaniem określonego PKD również „opisowe” określenie działalności.  W orzecznictwie panuje pogląd zgodnie, z którym zakazem tym nie może być objęta działalność, którą się faktycznie nie wykonuje. Tylko jest jedynie wskazana w odpowiednim rejestrze.

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłem? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja

Zakaz konkurencji wynikający z Kodeksu pracy

Zgodnie z regulacjami dotyczącymi zakazu konkurencji określonymi w Kodeksie pracy wyróżnić możemy dwa rodzaje zakazu konkurencji, to jest zakaz konkurencji dotyczący pracownika pozostającego w stosunku pracy – artykuł 101¹ Kodeksu pracy – oraz zakaz konkurencji dotyczący byłego pracownika – artykuł 101² Kodeksu pracy. Główną różnicą pomiędzy nimi jest sposób ponoszenia przez pracownika lub byłego pracownika odpowiedzialności za dopuszczenie się naruszenia zakazu konkurencji. Jak również wysokość ewentualnego odszkodowania za naruszenie przedmiotowego. Cechą łączącą oba zakazy jest wyłącznie fakt, iż powinny one zostać zawarte w umowie.

Wspomniany wcześniej przepis artykuł 101¹ Kodeksu pracy mówi, że w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy. Ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Co prawda strony stosunku pracy mogą zawrzeć w tym przedmiocie odrębną umowę, ale brak też jakichkolwiek przeciwskazań, aby postanowienia dotyczące zakazu konkurencji znalazły się w treści umowy o pracę. Niemniej jednak zawarcie odrębnej umowy w tym zakresie pozwoli nam na dokładniejsze i szersze ujęcie zagadnienia. W przyszłości w razie ewentualnego sporu pozwoli to uniknąć niepotrzebnych wątpliwości. 

W przypadku zawarcia umowy o zakazie konkurencji w trakcie stosunku pracy odpowiedzialność pracownika kształtuje się w granicach odpowiedzialności materialnej wynikającej z przepisów Kodeksu pracy. Oznacza to, że w przypadku nieumyślnego wyrządzenia pracodawcy szkody w związku z dopuszczeniem się naruszenia zakazu konkurencji pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach określonych w artykule  114–121 Kodeksu pracy, czyli maksymalnie tylko do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę. W przypadku dopuszczenia się tego naruszenia z winy umyślnej ograniczenie to nie obowiązuje. W przypadku naruszenia zakazu konkurencji z reguły będzie można pracownikowi przypisać winę umyślną w postaci zamiaru ewentualnego. Skutkami czego będzie wspominana wcześniej pełna odpowiedzialność odszkodowawcza. Jeżeli naruszenie przez pracownika umowy o zakazie konkurencji jest jednocześnie nieuczciwą konkurencją w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, pracownik może ponosić przewidzianą w niej odpowiedzialność karną i cywilną.

Działalność konkurencyjna

Granice obowiązywania wyznacza nam w tym wypadku czas trwania umowy o pracę. Bowiem zakaz ten jest ściśle powiązany z stosunkiem pracy.

O formie winy pracownika może przesądzić to w jaki sposób w umowie określona została „działalność konkurencyjna”. Za działalność konkurencyjną wobec pracodawcy uznać należy czynności zarobkowe podejmowane przez pracownika na własny rachunek (jako przedsiębiorca) lub na rachunek osoby trzeciej (jako pracownik, zleceniobiorca i tym podobne), jeżeli te czynności pokrywają się, choćby częściowo, z zakresem działalności pracodawcy. Dotyczy to zarówno produkcji towarów lub świadczenia usług tego samego rodzaju, jak
i towarów i usług zbliżonych do działalności pracodawcy, które mogą je zastąpić (usługi lub towary o charakterze substytucyjnym). W umowie o zakazie konkurencji należy określić rodzaje działalności zakazanej dla pracownika oraz terytorium objęte tym zakazem.

Skutkiem wadliwego określenia rodzaju działalności konkurencyjnej przede wszystkim może być uznanie tych postanowień za nieważne lub też nieodpowiedni sposób zabezpieczające nasze interesy poprzez „niedookreślenie” działalności jaką faktycznie uznajemy za konkurencyjną względem naszego przedsiębiorstwa.

Odszkodowanie w związku z umową o zakazie konkurencji zawartej z byłym pracownikiem

W umowie takiej poza wspominanymi wcześniej elementami powinno znaleźć się również zastrzeżenie odszkodowania należnego pracownikowi z tytułu ustanowienia zakazu. Jak również okres obowiązywania tego zakazu. Wysokość odszkodowania nie może być niższa niż 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy. Przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Wynagrodzenie może być wypłacane w miesięcznych ratach na rzecz pracownika. Z przepisów prawa pracy wynika więc wyłącznie minimalna wartość tego odszkodowania. Warto zaznaczyć, że w przypadku powstania sporu dotyczącego wysokości odszkodowania o jego wysokości orzeka sąd pracy.

Dodać trzeba, że brak zapłaty tego odszkodowania zwalnia pracownika z obowiązku zachowania zakazu konkurencji.

Zakaz konkurencji a umowy cywilnoprawne

W związku z zasadą swobody umów strony stosunków cywilnoprawnych również mogą zawrzeć umowę o zakazie konkurencji. Z praktyki wynika, iż najczęściej umowy takie zawierane są w ramach umowy zleceni czy świadczenia usług.

Generalnie w umowach tego rodzaju nie ma żadnych, prawnych ograniczeń, co do tego jak ta umowa może być skonstruowana oraz jakie elementy powinna zawierać. Mówiąc najogólniej umowa ta, tak samo jak w przypadku umowy o zakazie konkurencji w przypadku stosunku pracy, powinna zawierać dokładne określenie działalności konkurencyjnej, obszar oraz okres obowiązywania umowy. Dodatkowo w ramach takich umów możemy zastrzec kary umowne, które mogą zostać naliczone w przypadku dopuszczenia się naruszenia. Oznacza to, że odmiennie niż w przypadku umowy o zakazie konkurencji w ramach stosunku pracy kształtować może się odpowiedzialność osoby, która dopuściła się naruszenia. W przypadku zastrzeżenia kary umownej nie będzie wymagane wykazanie szkody. Wyłącznie wskazanie dopuszczenia się zachowania na wypadek, którego zastrzeżona została kara umowna. 

W celu ochrony swoich interesów warto zawrzeć umowę o zakazie konkurencji. Z pewnością pozwoli Ci uchronić się lub też zmniejszyć skutki działalności konkurencyjnej Twoich pracowników. A także osób współpracujących na podstawie umów cywilnoprawnych.

Daniel Sobota
RADCA PRAWNY

Prowadzę sprawy gospodarcze oraz reprezentuję przedsiębiorców w sporach sądowych. Zajmuję się również sporządzaniem i audytowaniem umów oraz dokumentów korporacyjnych. Ponadto prowadzę sprawy związane z ochroną danych osobowych oraz pomagam firmom w wypełnianiu obowiązków związanych z rejestrem BDO.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja