Ten odcinek podcastu Prawo dla Biznesu jest pierwszym z stricte merytorycznej części serii dotyczącej prawnych aspektów IT!
Z tego odcinka dowiesz się:
- jakie przepisy regulują kwestie dotyczące programów komputerowych,
- jak prawo definiuje program komputerowy,
- czy w rozumieniu prawa “całe IT” to kwestia tylko programu komputerowego
- i wiele innych!
Zapraszam do słuchania oraz do pobrania bezpłatnego niemal 200 stronicowego ebooka Prawo dla Biznesu. IT!
- Zapisz się na newsletter -> https://mailchi.mp/cc5a6cdc6fb8/newsletter-dla-biznesu
- Ebook Prawo dla Biznesu. IT – http://bityl.pl/YLATo
- Prawo dla Biznesu. E-commerce – https://bit.ly/3dKZWy7
Słuchaj podcastu
Cześć,
Z tej strony Piotr Kantorowski, a to kolejny odcinek podcastu „Prawo dla biznesu”.
Programy komputerowe podlegają więcej niż jednej regulacji, chociaż w różnych konwencjach i koncepcjach tej ochrony. Podstawową regulacją będzie ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Tam jest specjalnie wydzielony rozdział tej ustawy, który odnosi się wprost do programów komputerowych, natomiast warto wiedzieć, że obecne regulacje polskiej ustawy są implementacją dyrektywy parlamentu europejskiego i rady v- 2009/24/we z dnia 23.04.2009 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych. To jest podstawowa kwestia, która dotyczy właśnie tej ochrony programów komputerowych. Ważny w tej dyrektywie jest punkt 7 jej preambuły, który mówi, że do celów dyrektywy pojęcie „program komputerowy” obejmuje programy w jakikolwiek formie w tym programy zintegrowane ze sprzętem komputerowym, obejmuje również prace projektowe, prowadzące do rozwoju programu komputerowego z zastrzeżeniem, że charakter prac jest taki, że program komputerowy może z nich korzystać na późniejszym etapie. Przepisy unijne niekoniecznie są formułowane w rodzimej nam formule pisania tekstów. One są osadzone w języku prawodawstw innych krajów europejskich. Program komputerowy zostaje w pewnym sensie zakreślony, jako pojęcie, chociaż z drugiej strony, to dyrektywa co do zasady nie ma charakteru wiążącego, ma charakter aktu podlegającego implementacji, nie jest to nawet w treści dyrektywy, a jest w jej preambule. Kolejny punkt preambuły wskazuje, że rolą programu komputerowego jest wejście w kontakt i wspólne funkcjonowanie
z innymi częściami składowymi systemu komputerowego i użytkownikami. W tym celu wymagane są logiczne
i fizyczne, wzajemne połączenia i wzajemne oddziaływanie, tak, aby pozwolić wszystkim elementom programowania funkcjonować z innym oprogramowaniem, sprzętem komputerowym i użytkownikami we wszystkich formach działania, do jakich są przeznaczone. Części programu umożliwiające takie połączenie i oddziaływanie między elementami funkcjonowania są ogólnie znane pod nazwą interfejsów. Wzajemne połączenie i funkcjonowanie jest znane pod pojęciem interoperacyjności.
Wiemy już co na temat programu komputerowego mówi dyrektywa UE, natomiast schodząc poziom niżej, trochę bliżej rodzimej sytuacji, poszukamy uregulowań, które na temat programu komputerowego zostały wprowadzone
w polskim ustawodawstwie. Będzie to ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, gdzie zgodnie z tą ustawą program komputerowy jest uważany za utwór, przy czym program komputerowy zostaje wymieniony, jako przykład utworu wyrażany słowem, znakiem graficznym, w takim zestawieniu pada program komputerowy i z takimi utworami należy go łączyć. Należy pamiętać, że w polskim ustawodawstwie ochronie podlega sposób wyrażenia i nie podlegają tej ochronie odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania czy koncepcje matematyczne. Od strony pozytywnej warto zwrócić uwagę, że ochrona przyznana programowi komputerowemu zgodnie z ustawą obejmuje wszystkie formy wyrażenia, jednak idee i postanowienia będące elementem programu komputerowego, np. podstawy łącz, nie podlegają ochronie. To są uregulowania polskiego ustawodawcy, wprost dotyczące programu komputerowego. Zarówno ustawodawca unijny jak i polski nie podjęli się zdefiniowania pojęcia, które można by uznać jako pojęcie techniczne. Sprawa wygląda tak, że prawo w obecnych czasach nie zawsze nadąża za społeczeństwem, a czasem społeczeństwo nie nadąża nad rozwojem techniki – i tu pojawia się problem. Zdefiniowanie pojęcia „program komputerowy” w ustawie prowadziłoby do problemu, że definicja zaktualizowała by się szybciej niż byłaby tworzona. Rozwój w zakresie IT w chwili obecnej ma duże tempo, a nawet zatrważające. Wszystko szybko się zmienia, jakby niebawem po premierze danych rozwiązań one stają się już nieaktualne, bo pojawiają się nowe. Dobrym ruchem ustawodawców jest odstąpienie od definiowania takich pojęć. Jednak to, że ustawodawca nie definiuje czym jest program komputerowy nie oznacza, że nie da się tego zdefiniować. Definicja
z Wikipedii będzie w porządku. Idąc za Wikipedią: „Program komputerowy – sekwencja symboli opisująca realizowanie obliczeń zgodnie z pewnymi regułami zwanymi językiem programowania. Program jest zazwyczaj wykonywany przez komputer (np. wyświetlenie strony internetowej), zwykle bezpośrednio, jeśli wyrażony jest
w języku zrozumiałym dla danej maszyny lub pośrednio – gdy jest interpretowany przez inny program (interpreter). Program może być ciągiem instrukcji opisujących modyfikacje stanu maszyny, ale może również opisywać obliczenia w inny sposób (np. rachunek lambda). Osoby bardziej techniczne takie definicje rozumieją w 100%, ja mam poczucie, że pewien niedosyt pozostał, ale chodzi o to, żeby wiedzieć, że brak definicji ustawowej PK nie oznacza, że program komputerowy nie jest w żaden sposób definiowany, pojęcia, które nie mają definicji legalnej, czyli ustawowej, są pojęciami, które należy tłumaczyć zgodnie z normalnymi definicjami pojęć.
Kolejne rzeczy, które warto wiedzieć w kontekście programów komputerowych to pewna wiedza dotycząca pojęć takich jak kod źródłowy, maszynowy oraz algorytm. To kolejne pojęcia niezdefiniowane ustawą. Jeżeli chodzi
o pierwsze z tych pojęć, czyli o kod źródłowy to należy przez niego rozumieć formalne wyrażenie metody obliczeniowej w postaci języka zrozumiałego dla człowieka, podczas gdy program wyrażony w postaci zrozumiałej dla maszyny to będzie tzn. kod maszynowy bądź kod binarny. Pojęcia te znaczą co innego i tu przepraszam za trywialne stwierdzenia, ale trochę starałem się postawić na miejscu osób takich jak ja, które nie są zaznajomione z technicznymi aspektami IT, przez co, mówiąc krótko, potrzebują mniej wysublimowanych porównań. Przechodząc do ostatniej z definicji to algorytmem jest jednoznaczny przepis obliczenia w skończonym czasie pewnych danych wejściowych do pewnych danych wyjściowych. Ujmę to tak – pozdrawiam wszystkich, których tą definicję rozumieją w 100%, dla mnie jest ona jedynie częściowo zrozumiała, ale to nie polega na tym, że prawnik musi być specjalistą
w zakresie programowania i wszystkie definicje w pełni rozumieć. W każdym razie te pojęcia są ważne, ponieważ koncepcje i zasady, a także algorytmy, nie podlegają ochronie na zasadzie ustawy o prawie autorskim. Z drugiej strony ochronie tej podlega kod źródłowy i maszynowy. W pewnych okolicznościach możemy powiedzieć, że ochronie podlega język oprogramowania, ale to pod pewnymi warunkami, jest to troszkę bardziej skomplikowane.
W IT dużo się mówi, że część rozwiązań jest po prostu wymuszanych językiem programowania. Wymuszanych jest wiele rozwiązań informatycznych i to może sprowadzać, niczemu i nikomu nie umniejszając, pewne rozwiązania na poziomie kodu do poziomu bardziej rzemiosła nie twórczego niż twórczego programowania stworzenie.
Na koniec pierwszego odcinka przedstawię pewne uwagi, żebyśmy rozróżniali pewne pojęcia. Bazy danych są w pewien sposób z programami komputerowymi związane, ale jest to jednak co innego i ten temat omówię bardziej szczegółowo w osobnym odcinku. Temat baz danych połączę z multimediami i grami komputerowymi, bo mają one duży związek z programami komputerowymi, chociaż gry bardziej kojarzą się mniej z programem komputerowym.
Ważne kwestie, które na tym etapie warto zapamiętać to to, że ustawodawca nie definiuje programu komputerowego, ale oznacza to tylko tyle, że wiążące będą dla nas definicje techniczne, stworzone na potrzeby rynku IT i nimi należy się posługiwać. Takich definicji jest na pewno bez liku, a na pewno bardzo dużo, ale to nie będzie tworzyło sytuacji bardziej niepewnej niż wprowadzenie jednej definicji narzuconej przez ustawodawcę, bo każdy przepis prawa podlega interpretacji i im bardziej będzie kazuistyczny przepis, czyli szczegółowy, tym w takiej sytuacji stwarzałoby to więcej możliwości do jego różnorakiej interpretacji. Stąd uważam, że zastosowana metoda legislacyjna, czyli pozostawienie pojęcia program komputerowy bez definicji ustawowej jest dobrym rozwiązaniem i lepszego bym tutaj nie znalazł sam, bo zdefiniowanie pojęcia nie jest wcale lepszym rozwiązaniem.
Kolejne rzeczy, które warto wiedzieć w kontekście programów komputerowych to pewna wiedza dotycząca pojęć „kod źródłowy, kod maszynowy i algorytm”. Są to pojęcia, które nie są zdefiniowane ustawą, a posłuży nam tutaj pewna definicja z Wikipedii. Jeżeli chodzi o pierwsze z pojęć, tj. „kod źródłowy” to należy rozumieć formalne wyrażenie metody obliczeniowej w postaci języka zrozumiałego dla człowieka, podczas gdy program wyrażony w postaci zrozumiałej dla maszyny, to będzie tzw. Kod maszynowy albo kod binarny. I to są dwa pojęcia, które są do siebie podobne, ale oznaczają co innego. Przechodząc do ostatniej definicji to algorytmem jest jednoznaczny przepis obliczenia w skończonym czasie pewnych danych wejściowych do pewnych danych wyjściowych. Pozdrawiam wszystkich, którzy tę definicję rozumieją w 100%, dla mnie jest ona jedynie częściowo zrozumiała, ale to też nie polega na tym, że prawnik musi być specjalistą w zakresie programowania i jeszcze wszystkie definicje rozumieć w pełni, akuratnie i adekwatnie. W każdym razie te pojęcia są ważne, ponieważ koncepcje i zasady, a także algorytmy nie podlegają ochronie na zasadzie ustawy o prawie autorskim, z drugiej strony ochronie tej podlega zarówno kod źródłowy, jak i kod maszynowy, wynikowy. W pewnych okolicznościach możemy mówić, że ochronie podlega język programowania i format plików, ale to już pod pewnymi warunkami, ale jest to troszeczkę bardziej skomplikowane. Pozwolę sobie na pewną zagadkę, której nie będę rozwiązywał, bo może nie mieć ona rozwiązania, bo ja się z nim nie spotkałem. Czytałem kiedyś ciekawą rozprawkę, chociaż była to prawnicza literatura, mianowicie chodziło o sytuację, w której mamy pewnego programistę będącego na umowie o pracę w softwere house’ie, które to softwere house tworzy oprogramowanie antywirusowe i on się w tym zakresie specjalizuje, a mając umowę o pracę, o której będę mówił szerzej w innych odcinkach, jego prawa majątkowe autorskie do programu komputerowego będą przechodziły na softwere house. Stworzył on pewne oprogramowanie, kod źródłowy, po czym rozwiązał umowę z dotychczasowym pracodawcą i zaczął pracować u konkurencji, która również mówiąc krótko, zajmowała się tworzeniem bardzo podobnego rozwiązania, czyli też tworzeniem oprogramowania antywirusowego i tam również napisał on sporo linijek kodu. Jak się okazało w jednym i drugim przypadku, te jego linijki kodu były w zasadzie identyczne i na tej kanwie można postawić takie pytanie – czy dopuścił się on naruszenia majątkowych praw autorskich swojego poprzedniego pracodawcy? Mamy tu dwie sytuacje, w których w dwóch programach antywirusowych programista napisał prawie identyczny kod. Można szukać odpowiedzi dwupłaszczyznowo. Po pierwsze nie każdy kod źródłowy musi być objęty ochroną prawno-autorską, bo musi to być rozwiązanie o indywidualnym charakterze, musi to być twórcze, nie techniczne. Mówi się, że część rozwiązań jest wymuszanych językiem programowania, pewną specyfiką rozwiązań informatycznych i to może sprowadzać pewne rozwiązania na poziomie kodu do poziomu bardziej rzemiosła nietwórczego, niż twórczego programowania, stworzenie dzieła programistycznego. W każdym razie teza, którą postawił autor brzmiała tak, że to zależy. Autor publikacji stwierdził, że można uznać, że zaprogramowanie dwa razy tego samego kodu, dokładnie w ten sam sposób jest wyrazem stylu kodowania, tak jak charakteru pisma, który jest unikalny dla danej osoby i nie świadczy o plagiacie czy auto plagiacie, a jest po prostu wypadkową między charakterystyką danego języka, a stylem pisania danego dewelopera. Nie będę rozstrzygał tej wątpliwości. Autor rozprawki bynajmniej nie stawia tezy jednoznacznej, natomiast pokazuje złożoność całej sytuacji, całego procesu związanego z prawną ochroną programu komputerowego. Wiemy gdzie szukać ochrony jeżeli chodzi o program komputerowy, wiemy jakie płaszczyzny wewnętrzne składają się na program komputerowy, wiemy, że nie wszystko będzie objęte ochroną prawno – autorską i wiemy, że ta seria będzie miała więcej niż jeden odcinek. Dzisiaj będą zasygnalizowane podstawowe rzeczy, intuicyjne na pierwszy rzut. Chciałem powiedzieć, że często błędnie będzie się wielu osobom wydawało, że jako program komputerowy ochronie podlega zarówno interfejs użytkownika, ten graficzny, jak i cały kod programu, który nie jest widoczny dla każdego użytkownika, który tego kodu nie będzie w stanie sprawdzić i zweryfikować na poziomie jego analizy.
Zagadnień związanych z IT jest całkiem sporo, jednak warto podkreślić, że graficzny interfejs użytkownika nie stanowi w rozumieniu prawa elementu programu komputerowego, jest to osobny byt, który na program komputerowy, w znaczeniu faktycznym, będzie się składać, bo trudno sobie wyobrazić korzystanie z kodu źródłowego, który prowadzi do wykonania finalnie funkcji przez program komputerowy bez interfejsu użytkownika. W chwili obecnej wyłącznie graficznego, ale z drugiej strony warto wiedzieć, że to w rozumieniu prawa nie jest program komputerowy, to będzie inny element. Jakie to ma znaczenie? Powiem o tym więcej przy temacie konstruowania umów w zakresie IT. Nie wyklucza się, jeżeli są spełnione cechy dotyczące utworu, że tego typu element, graficzny interfejs użytkownika, może stanowić zwykły utwór, jakby graficzny, który także będzie podlegał ochronie majątkowymi i osobistymi prawami autorskimi. Jest to ważne, bo jak przenosimy w umowie majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego i zapomnimy o innych utworach wchodzących w skład programu komputerowego, to dojdzie do sytuacji, w której nie nabędziemy wszystkich elementów tego, na czym nam realnie zależało. Wyobraźmy sobie, że jest wiele programów, które działa na logicznych zasadach, szczególnie widać to w świecie aplikacji mobilnych, które dość mocno się rozwijają i takich aplikacji, które spełniają te same funkcje, z perspektywy użytkownika jest całkiem dużo, jednak nie wszystkie mają taką samą popularność, co już można wiązać z tymi rozwiązaniami dotyczącymi graficznego interfejsu użytkownika, więc bardzo istotnym jest to, żeby do graficznego interfejsu użytkownika także te prawa autorskie na siebie przenieść, albo sobie te prawa autorskie zapewnić, jeżeli występujemy od drugiej strony, od strony twórcy. Na razie ten temat zostawię na tym poziomie, bo będzie on osobno omawiany.
Centralnym pojęciem jest niewątpliwie program komputerowy, o tym należy pamiętać czym ten program komputerowy jest. Na koniec pierwszego odcinka, należy pewne uwagi dać przed szereg. Czasami zdarza się tak, że jednym tchem z tematem programów komputerowych są wymieniane bazy danych, jednak bazy danych są w pewien sposób z programami komputerowymi związane, ale jest to jednak coś innego i ten temat będzie przeze mnie omówiony bardziej szczegółowo w osobnym odcinku. Temat baz danych będzie połączony z tematem gier komputerowych i multimediów, bo są one powiązane w pierwszym wyobrażeniu z programami komputerowymi, bardziej gry niż multimedia.
W każdym razie mówiąc najkrócej, multimedia mogą zawierać program komputerowy w rozumieniu przepisów prawa, ale to coś znacznie więcej, a co ciekawsze, gry komputerowe, także w pewnym fragmencie bazują na programach komputerowych, jest to ich silnik, ale absolutnie się na nich nie zaczynają ani nie kończą. Gry komputerowe mają tak wiele elementów, które są gdzieś w tym wszystkim objęte prawami autorskimi. Pytaniem otwartym zostaje czy wszystkie łącznie i jak do tego podejść, zlecając wykonanie gry komputerowej. Jest to ciekawy temat, który chętnie poruszę w innym odcinku w tematyce IT. To dopiero początek, bo mam dla Ciebie znacznie więcej przygotowanego materiału.
Na dzisiaj to wszystko. Myślę, że to wszystko to jest wartościowa wiedza. Co prawda na rynku jest wiele darmowych pdfów dotyczących prawnych aspektów IT, ale na ten moment drugiego o takiej obszerności nie spotkałem. Wiem, że wszyscy, którzy wypuszczali tego typu kontent włożyli w niego dużo serca, bo każde opracowanie jest mocno autorskie i przekazuje sporo wiedzy, ale mam nieskromne podejrzenie, że w pdfie, który możesz ściągnąć w notatkach do tego odcinka tej wiedzy jest być może najwięcej.
