To ostatni odcinek z cyklu dotyczącego zabezpieczenia umów i biznesu. Tym razem porozmawiamy na temat tego, jak doprowadzić do skutecznej sukcesji w biznesie przechodząc przez najbardziej popularne jej formy – od zarządu sukcesyjnego po przekształcenie w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Nawet jeśli nie myślisz teraz o sukcesji, nawet jeśli nie prowadzisz jeszcze biznesu, możesz posłuchać tego odcinka i dowiedzieć się jak uczynić biznes (długo)wiecznym!

Serdecznie zapraszam!

---

Skoro zbudowaliśmy firmę to dobrze by było, gdyby nie była ona w pełni zależna od nas, ale jak to zrobić?

Z tej strony Piotr Kantorowski, a to kolejny odcinek podcastu „Prawo dla biznesu” i zarazem ostatni z serii promującej naszą, w zasadzie najnowszą książkę, chociaż między najnowszą a tą wcześniejszą jest tak niewielki odstęp czasu, że cóż. W kolejnym odcinku wrócimy do promocji tej wcześniejszej bo tam jeszcze jest naprawdę dużo materiału. Tak jak obiecywałem w zasadzie cała książka będzie dostępna w formule bezpłatnej na prawodlabiznesu.eu w formacie podcastów i wpisów w blogowych, także zapraszam też w tamto miejsce. Przechodząc do tematu – dzisiaj będzie promocja książki „Zabezpieczenie umów biznesu – praktyczny poradnik z wzorami dokumentów”. Dzisiaj bardziej o zabezpieczenie biznesu, a konkretnie o tym, jak spowodować to, że nasza firma będzie trwalsza niż my sami. Krótko mówiąc – co zrobić żeby zabezpieczyć tę firmę na wypadek naszej ewentualnej, acz nieuniknionej śmierci. I dzisiaj znowu rozmawiam z Pawłem Głąb, który myślę, że ma tutaj bardzo duże doświadczenie, ja zresztą też mam pewne doświadczenie jeżeli chodzi o przekształcanie firm, więc zacznijmy od czegoś może najprostszego, czyli od zarządu sukcesyjnego.

– Cześć, przede wszystkim bardzo mi miło po raz kolejny gościć w twoim podcaście. W sumie nawet jestem gościem szybciej niż myślałem, że będę, ale faktycznie w taki fajny sposób jakąś klamrą zamkniemy promocje naszej najnowszej książki związanej z zabezpieczeniem umów i biznesu.

Zarząd sukcesyjny

No dzisiaj rzeczywiście taki mamy temat często trudny, ale myślę, że warto się z nim zmierzyć wtedy kiedy jeszcze mamy na niego wpływ. Jak wspomniałeś jedną z takich możliwości jest ustanowienie zarządu sukcesyjnego. Dotyczy to ogólnie sytuacji, gdy prowadzimy jednoosobową działalność gospodarczą, czyli po prostu jesteśmy wpisani do CEiDG. Jest to rozwiązanie, które zostało wprowadzone tak naprawdę nie tak dawno, bo zaledwie kilka lat temu i było to na pewno rozwiązanie, którego brakowało przez wiele lat, ponieważ do momentu uchwalenia tych przepisów było tak, że ta sytuacja przedsiębiorcy po jego śmierci była mocno skomplikowana.

– Dodałbym pół żartem, że sytuacja przedsiębiorcy, jego śmierci, była stosunkowo prosta. Bardziej skomplikowana była sytuacja jego rodziny, która musi się borykać z tym co zostało, a tak w największym skrócie to właśnie przede wszystkim nie została firma. Tak już mówiąc bardzo przedmiotowo – znikał NIP, znikał REGON i znikała możliwość kontynuacji rozliczeń podatkowych, wywiązania się z umów, nawet jeżeli nie było one bezpośrednio związane ze zmarłym przedsiębiorcą, realnie umowy o pracę, no bo brakowało w nich pracodawcy. To taka duża luka, która też uniemożliwiała kontynuowanie tych umów, no wszystko się rozsypało mimo, że ludzie sobie jakoś z tym poradzili, bo musieli. Najczęściej zakładali działalność na kogoś innego, w ramach postępowań spadkowych przekazywali majątki i te firmy jakby reanimowali. Stawiali je nie tyle od początku, co na kanwie tego co już było, ale to nie była ta sama firma.

– Dokładnie tak, a teraz dzięki zarządowi sukcesyjnemu to tak naprawdę nie dość, że firma może być dalej prowadzona po śmierci przedsiębiorcy, to dodatkowo przedsiębiorca jeszcze za życia może mieć bardzo duży wpływ na to jak właśnie to będzie wyglądać już po jego śmierci. Przez to też z jednej strony właśnie może zabezpieczyć swoją firmę i jakby w pewien sposób zdecydować co się stanie z firmą, którą rozwijał przez całe swoje życie wielokrotnie, a po drugie też może mocno ułatwić, albo nie dokładać problemów swoim bliskim w związku z jego śmiercią i właśnie w ten sposób uregulować te kwestie związane z tym, kto ma zarządzać firmą po jego śmierci.

– Co ważne jest to taki model sukcesji praktycznie, powiedziałbym też tak odejmujący z tej sfery emocjonalnej związanej ze śmiercią danej osoby, no taki po taniości, dostępny dla wszystkich. Bo żeby ustanowić zarząd sukcesyjny za życia przedsiębiorcy to wystarczy oświadczenie złożone w formie pisemnej, czyli po prostu na kartce papieru, i wpis do CEiDG.

– Który tak naprawdę możemy zrobić online, więc to jest naprawdę proste i dostępne, w zasadzie raczej trzeba powiedzieć, że każdy kto prowadzi firmę na podstawie wpisu do CEiDG to powinien po prostu to zrobić.

– Może każdy i nie każdy. Pewnie są jakieś biznesy, w których nie jest to niezbędne, ale jeżeli są to biznesy, które w jakikolwiek sposób odrywają się wyłącznie od osoby przedsiębiorcy i od kosztów takich jakby w ujęciu „tu i teraz” to myślę, że to już koniecznie.

-Tak, miałem głównie na myśli firmy, które po prostu mogą być prowadzone bez tego przedsiębiorcy, to tak jak najbardziej.

– Tu jeszcze jest taka jedna ciekawa kwestia, bo można tak zrobić, że jeden z prokurentów zostanie zarządcą sukcesyjnym z chwilą śmierci przedsiębiorcy i to jest dobry model na wprowadzenie kogoś w zarządzanie danym przedsiębiorstwem, daną firmą, aczkolwiek nasz podcast jest o prawie, więc tutaj o tym jak najlepiej wprowadzić tego sukcesora to myślę, że dowiecie się w innych miejscach, więc tu jedynie sygnalizuje ten temat. Warto też podkreślić, że po śmierci przedsiębiorcy także można ustanowić zarządcy sukcesyjnego. Mogą to zrobić spadkobiercy, no tylko jakby to ująć, no wtedy to już nie przedsiębiorca decyduje kto będzie tym zarządcą. Czasami są to kwestie oczywiste, ale czasami jest spór sukcesyjny w rodzinie i lepiej jednak się tym zająć za życia, podjąć tą czasami przykrą decyzję, no ale można to ująć w tych kategoriach, że jak będą zgłaszane pretensje to może jeszcze właśnie za życia można sobie z nimi lepiej poradzić, można jakoś to uargumentować.

Jaki jest plus?

– Myślę, że plusem zarządu sukcesyjnego jest to, w porównaniu z innymi formami sukcesji, o których powiemy za chwilę, jest też na pewno to, że przedsiębiorca ustanawiając zarządcę sukcesyjnego jeszcze za swojego życia tak naprawdę nie musi zrywać swoich związków z firmą, nie musi z nią chodzić i tak dalej, czy powierzać zarządzania komuś innemu, ponieważ tak naprawdę ten zarządca sukcesyjny będzie pełnił swoją rolę dopiero po śmierci.

– Ale dla tych, którzy mają firmę na tym poziomie, że warto by było pomyśleć o nieco dalej idącej trwałości tego biznesu, to zarząd sukcesyjny może być czasami niewystarczający. Czasami się pojawia taka myśl, że może by trzeba było dokapitalizować firmę jakimś nowym wspólnikiem, no i tu już się najczęściej z tym zarządem sukcesyjnym w żaden sposób nie będziemy w stanie, jakby to ująć, obronić i przydatna jest możliwość, której też kiedyś nie było to to już naprawdę od dawna funkcjonuje, więc tak nawet w tym momencie mówiąc o tym było, to dla mnie zaskoczenie, że kiedyś nie było tej możliwości przekształcenie jednoosobowego przedsiębiorstwa w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

– To jest rozwiązanie, które może się dobrze sprawdzić zarówno w przypadku sukcesji jak i właśnie, tak jak powiedziałeś, w przypadku, gdy musimy mierzyć się z tym, że nasz biznes mocno się rozwija, potrzebuję dokapitalizowania czy też chcemy, żeby do naszego biznesu dołączyli wspólnicy.

Optymalny model dla małych firm?

– Też warto podkreślić, że nie jest to optymalny model dla małych firm. Tam najczęściej korzystniej wyjdzie, mówiąc wprost, założenie spółki i sprzedanie majątku, jakieś poprzenoszenie umów, mówiąc kolokwialnie, ręcznie. Tak też można zrobić. Jeżeli przenosimy to z naszej indywidualnej działalności gospodarczej to jeżeli nie krzywdzimy tym samym naszych wierzycieli to nikt nam nie zarzucić działania na szkodę spółki, bo jakby nie mamy spółki, to głównie z tego powodu. W każdym razie większe firmy, myślę, że poważnie powinny rozważać jednak przekształcenie właśnie, ponieważ jest tam pełna kontynuacja między podmiotem przekształcanym, czyli przedsiębiorcą z CEiDG, a przekształconym, czyli spółką. Minus taki główny, no to jest jednak skomplikowane i dość kosztowne. Koszty związane z złożeniem oświadczenia o przekształceniu, to jest że tak powiem jedna część, a  trzeba potem umowę spółki też zrobić, bo w ten sposób to przekształcenie ma miejsce, wpis do krs-u to też są jakieś tam koszty, powiedziałbym marginalne, ale największym kosztem będzie badanie planu przekształcenia przez biegłego rewidenta. To oczywiście będzie zależne od tego jaką sobie tam cenę wynegocjujemy, od tego jak duża jest nasza firma, aczkolwiek no to to już się pojawiają koszty idące niekiedy w kilkanaście albo kilkadziesiąt tysięcy złotych.

– No na pewno jest to procedura raczej kosztowna, ale bardzo istotne jest to, że właśnie jest ta pełna kontynuacja, więc jeżeli z jakichś powodów zależy nam na tym żeby między działalnością, którą prowadziliśmy jako jednoosobowe przedsiębiorstwo a spółką z.o.o, która w ten sposób powstanie, była pełna kontynuacją no to jest to tak naprawdę jedyna opcja żeby tą kontynuację zapewnić. Ale też tak jak powiedziałeś no nie zawsze jest to konieczne, przy czym w kontekście sukcesji właśnie przekształcenie w spółkę z o.o. może fajnie sprawdzić się wtedy, gdy na przykład, chcemy wprowadzić do spółki członków rodziny, powierzyć im w jakiś sposób zarząd tą to spółką czy też nawet nie w związku z sukcesją ale po prostu chcemy w naszej firmie, bo jest już na tyle duża, że chcemy zatrudnić po prostu jakiegoś zewnętrznego menadżera. To też jakby jest właśnie ta opcja z której powinniśmy wtedy skorzystać.

Eliminacja ryzyka związanego z działalnością gospodarczą

– No myślę, że tutaj takim ważnym elementem, aspektem, który wypada podkreślić to jest też to, że to jest ta jedyna opcja, w której rezygnując z tego bieżącego zarządzania firmą, czyli nie będąc w jej zarządzie, tak naprawdę eliminujemy nasze osobiste, takie bezpośrednie ryzyka związane z działalnością gospodarczą. Czyli krótko mówiąc nie będziemy w finalnie już w żaden sposób odpowiadać za zobowiązania spółki, jeśli przestaniemy nią zarządzać w ramach zarządu spółki, z takim małym haczykiem, że za długi, albo zobowiązania bo tak brzmi lepiej, powstałe przed przekształceniem, osoba, która się przekształciła odpowiada solidarnie wraz ze spółką przez 3 lata od przekształcenia.

– Ogólnie jednak myślę, że można powiedzieć, że właśnie przekształcenie w spółkę otwiera bardzo wiele możliwości z tego względu, że w momencie gdy gdy działalność przekształcimy w spółkę to jesteśmy jedynym wspólnikiem. Mamy wszystkie udziały w tej spółce, ale później możemy dowolne, można powiedzieć, manewry z tymi udziałami zrobić. Czyli możemy je komuś darować, możemy je sprzedać i w ten sposób jakby perspektywy rozwoju firmy czy też właśnie sukcesji są bardzo duże.

Procedura przekształcenia

– Tylko tu też warto zwrócić uwagę, że to nie jest procedura, którą się przeprowadza samemu. Bo jak ustanowienie zarządcy sukcesyjnego, ufam i wierzę, że wiele osób zrobi samodzielnie, pewnie będzie ich to kosztowało niewspółmiernie dużo czasu do kosztów, które są w tym związane, no to przekształcenie, tu też jedna sprawa, że trzeba zapłacić za badanie planu przekształcenia, za notariusza, ale przed takim przekształceniem trzeba zrobić dość dokładny audyt umów które mamy, bo jak szczególnie korzystaliśmy z jakichś dofinansowań, albo mamy kredyty to może się zdarzyć tak, że trzeba uzyskać zgodę na takie przekształcenie. Podatkowo to też nie będzie, że tak powiem, bez znaczenia bo przekształcając się w spółkę z o.o. przestajemy być podatnikiem PUT-u a zaczynamy być podatnikiem CIT-u. Majątek który wchodzi do spółki przestaje być naszym majątkiem, a zaczyna być majątkiem spółki. Nawet jeżeli byliśmy i tu i tu na pełnej księgowości, w sensie i na działalności gospodarczej byliśmy na pełnej księgowości, no na spółce z o.o. to wiadomo, że tak musi być, to będzie to drastyczna różnica. Dlatego dobrze jest się do tego przygotować. Kolejna kwestia to jest brak możliwości skorzystania na samym początku z preferencyjnego CIT-u przy przekształceniu podmiotu, więc to też warto wziąć pod uwagę jeśli się przekształcamy.

– Tak, często rzeczywiście założenie nowej spółki z o.o. obok działalności i jakby powoli przenoszenie sobie tej działalności na spółkę może być rozwiązaniem bardziej optymalnym kosztowo,  le biorąc pod uwagę korzyści związane z przekształceniem, no to właśnie warto przynajmniej rozważyć w każdym przypadku, jeżeli planujemy przejście na inną formę działalności. Przy czym wygląda to zazwyczaj w ten sposób, że raczej cały jakiś tam, szumnie można powiedzieć, zespół pracuje nad tym przekształceniem, bo to i zarówno jest księgowość, czasem jakiś doradca podatkowy, prawnik i tak dalej, więc są to koszty określonej wysokości.

– Lub, bo to też jest rozwiązanie dla firm o określonej wielkości, no jak te koszty przestają być dla firmy dużymi kosztami to jest chyba ten moment, żeby się przekształcić.

– Tak, dokładnie.

– Okej, to jak mamy zarządcę sukcesyjnego, mamy przekształcenie w spółkę z.o.o., to myślę, że warto jeszcze wspomnieć co powinni albo mogą zrobić szczęśliwi, że tak to ujmę posiadacze spółek cywilnych.

– No i jedną z opcji na pewno jest też przekształcenie.

– Tak, ja miałem powiedzieć, że jedną z opcji to jest zamknąć, natomiast to miało być pół żartem, to jest raczej oddanie mojego negatywnego nastawienia do tej formy prowadzenia działalności gospodarczej.

– Tak, zdaję sobie sprawę, że mogą istnieć przypadki kiedy to jest dobra forma prowadzenia działalności ale raczej bym powiedział, że …

– I one mniej więcej w tych samych obszarach grasują, co Yeti.

– … że w większości przypadków to jednak spółka jawna jest taką formą dużo bardziej dostosowaną do obecnych realiów rynkowych niż spółka cywilna, która no to ona jest takim reliktem minionych czasów

-Warto podkreślić, że ona w kodeksie cywilnym znajduje się od zarania jego dziejów, czyli bodaj 1964 roku. Był to okres w którym prowadzenie działalności gospodarczej na wolnym rynku po prostu, z dużą ironią mówiąc kwitło, to znaczy nie było go a sama spółka cywilna była instytucją dostosowaną do takich przedsięwzięć sąsiedzkich, jak na przykład budowa mostka na rzeczką albo czegoś takiego, co trzeba było sfinansować w więcej niż jedną osobę.

– To z tymi przedsięwzięciami sąsiedzkim to chyba właśnie popularny przykład pomimo, że studiowaliśmy na innych uczelniach to u mnie też się to właśnie przebijało.

– I w innych czasach trochę, ale ten przykład pozostał.

– Tak to to właśnie było, że jak chce się zbudować piaskownicę to można założyć spółkę cywilną więc trochę to właśnie też jakby na tej podstawie już można sobie ocenić dostosowanie spółki cywilnej do biznesu.

-Aczkolwiek w latach 90tych kiedy nie było funkcjonującego kodeksu, wtedy jeszcze handlowego, odnosząc w przełożeniu na dzisiaj kodeksu spółek handlowych, to ta spółka cywilna była tak realnie jedynym dostępnym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej w zorganizowany sposób przez więcej niż jedną osobę. Natomiast lata 90te mamy już od pewnego czasu za sobą.

– Ale wciąż bardzo wiele firm, które wtedy powstało wciąż prowadzi działalność właśnie w tej formie, ale zawsze, gdy do nas trafią to raczej staramy się pokazać plusy zmiany formy prawnej.

– Pomyślałem teraz o jednym z klientów, do którego z taką myślą próbuję trafić od dobrych kilku lat i wierzę, że kiedyś mi się uda, bo już nawet w 2020 był ten temat podejmowany, ale akurat potem się zaczęła pandemia i gdzieś ucichł ten temat, ale dalej wierzę i ufam, że w końcu się przekształci. W każdym razie wracając już bardziej do kwestii prawnych to warto wiedzieć, że spółka osobowa to jest totalnie prosty sposób przekształcenia takiej spółki w zasadzie w każdą inną spółkę osobową, to jest totalnie prosty sposób, natomiast najprostszy, najbanalniejszy to jest przekształcenie w spółkę jawną. Poza kosztami obsługi, czyli przygotowania uchwał o przekształceniu, przygotowaniu umowy spółki jawnej która będzie odpowiadała przepisom, to tak naprawdę niczym się to w zasadzie nie różni, w stopniu skomplikowania tu dodam, od założenia spółki jawnej,  nie ma tutaj wymogów jakiegoś badania przez biegłego rewidenta, nie ma żadnych dodatkowych kosztów. Co więcej umowa spółki jawnej jest zawierana w formie pisemnej jeśli nawet w spółce są nieruchomości to w większości sądów wystarczającym dokumentem żeby zmienić tego właściciela w księgach wieczystych będzie dokument KRS spółki przekształconej. Także to  jest naprawdę taki szybki, prosty i sprawny sposób na, można powiedzieć, pozbycie się spółki cywilnej, co bardziej dostosowanie jej i to już mówiąc bez przekąsu żadnego, do jednak trochę innych niż kiedyś realiów gospodarczych, gdzie te spółki mogły swobodnie funkcjonować i nie stwarzało to jakiś problemów i przekształcenie się choćby w spółkę jawną, gdzie w kontekście ZUS-u i podatków nic nam się nie pogorszy, tak bym to ujął.

– Na pewno tak, a też ma to w kontekście sukcesji, o której rozmawiamy to też jakby jest to rozwiązanie bardzo przydatne, ponieważ myślę ogólnie, że Kodeks Spółek Handlowych miejscami lepiej reguluje, a miejscami stwarza dużo więcej możliwości wprowadzenia konkretnych postanowień do umowy spółki, które właśnie zabezpieczą biznes na wypadek śmierci jednego ze wspólników. No i przede wszystkim w większości przypadków mogą zapewnić dalsze istnienie tej spółki.

– Dzisiaj ja sobie pozwolę na auto promocje – więcej informacji zawarliśmy w książce „Zabezpieczenie umów i biznesu wraz z wzorami dokumentów” to już tak żeby trochę podkusić niektórych do zakupu tej książki, to jest tam praktycznie na gotowo przygotowane dużo wzorów dokumentów niezbędnych do przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną, to choćby to może być zachętą.

– No naprawdę to mogę powiedzieć, że, też trochę zachęcając, jeżeli chodzi właśnie o te kwestie związane z sukcesją, to te wzory są naprawdę bardzo wartościowe i  choćby nawet tylko z tego powodu tą książkę warto kupić.

– Do przekształcenia w spółkę z o.o. też są wzory, przy czym tutaj nie polecam i nie zachęcam do samodzielnego, do home made, przekształceń. Tu jednak akurat w tym przypadku polecam i zachęcam do doradztwa prawnego bo może być ono niezmiernie ważne. Czasami warto jednak przy takich dużych, istotnych zmianach na poziomie całego biznesu, jednak zasięgnąć tej porady, więc tu wzory są, aczkolwiek jak chodzi o przekształcenie w spółkę cywilną bierzcie i korzystajcie nawet bez konsultacji, tak w przypadku spółki z.o.o ja bym jednak powiedział, że to jest jakiś dokument mający na celu pomóc w wyobrażeniu sobie przez was tego, co was czeka.

– Albo to jest na tej podstawie zweryfikować czy to co macie jest jakby w porządku przygotowane, więc to nawet na pewno się przyda.

– A z trzeciej strony patrząc to też jest tak, że po przeczytaniu takiego rozdziału zobaczeniu dokumentów to zupełnie jakby z innym poziomem wiedzy pójdziecie na spotkanie z prawnikiem czy z doradcą podatkowym.

– To też na pewno przydatne.

– I tym optymistycznym akcentem zapraszam jeszcze do notatek tego odcinka podcastu, bo tam znajdziecie między innymi  link do książki i kod rabatowy. A my za dzisiaj dziękujemy i w przyszłym tygodniu, nie w przyszłym tygodniu tylko za dwa tygodnie, jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem to już będę solo i wrócimy do tematu influencerów i digital marketerów.

– Dziękuję i do usłyszenia.