Po wykonaniu umowy (np. sprzedaży), może się okazać, że przedmiot umowy jest wadliwy. Wada może się ujawnić nawet kilka miesięcy po wydaniu rzeczy. W takim przypadku, mówiąc potocznie, trzeba zareklamować produkt. Większość osób wie lub co najmniej zdaje sobie sprawę jakie w tej sytuacji roszczenia przysługują konsumentom. Dodatkowo, nawet gdyby dany przedsiębiorca nie chciał tych ustawowych uprawnień uszanować to konsument może sprawę zgłosić nie tylko do prawnika, ale także do Powiatowego Rzecznika Konsumentów,
a niekiedy także do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jak jednak sprawa przedstawia się w relacjach B2B? Z jakich instytucji prawa cywilnego mogą skorzystać przedsiębiorcy? Szczególnie jeśli dokonującą zakupów bezpośrednio związanych ze swoją działalnością zawodową, żeby dochodzić swoich praw? W przypadku relacji między przedsiębiorcami rękojmia i gwarancja to instytucje prawa cywilnego, które mogą mieć zastosowanie jako forma odpowiedzialności sprzedawcy (wykonawcy) za wykonanie umowy po jej zakończeniu. W tym zakresie zarówno rękojmia jak i gwarancja mogą być pomocne. Dokładnie kiedy podczas realizacji umowy strony nie mają żadnych zastrzeżeń do jakości przedmiotu umowy, ale po pewnym czasie od zakończenia umowy, ujawniają się wady. Wady przedmiotu umowy mogą być na tyle istotne, że w niektórych przypadkach całkowicie lub częściowo uniemożliwiają korzystanie z ww. przedmiotu umowy. Cóż, najprościej mówiąc co nam z samochodu dostawczego jeśli ten nie jeździ, albo co jakiś czas, w najmniej spodziewanym momencie, gaśnie? Wady mogą być też nieistotne, czyli zmniejszające wartość rzeczy, ale nie wpływające na możliwość jej wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem. Pozostając przy tym samym przykładzie, dostrzeżona po czasie rysa na karoserii z pewnością drażni, ale użyteczność samochodu pozostaje w zasadzie taka sama.

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłem? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja

Przede wszystkim, w zależności od tego z jakimi wadami mamy do czynienia uprawnienia przedsiębiorcy będą odmienne.  Niemniej jednak, w przypadku transakcji B2B może być też tak, że zakres uprawnień zostanie zmieniony na mocy umowy stron.

Rękojmia

Rękojmia to podstawowy, wynikający z samej ustawy, reżim odpowiedzialności sprzedawcy za wady fizyczne i prawne, które istniały w momencie przejścia niebezpieczeństwa uszkodzenia lub utraty rzeczy na kupującego. Rękojmia uregulowana jest w przepisach dotyczących umowy sprzedaży. Niemniej jednak liczne przepisy szczególne odwołują się do rękojmi przy sprzedaży. Co za tym idzie przepisy o rękojmi odpowiednio będą stosowane m.in. w umowie o roboty budowlane czy w umowie o dzieło.

Co prawda sam termin wady nie został zdefiniowany w przepisach, choć tu z pomocą przyjdzie nam tak orzecznictwo jak i przepisy konsumenckie, które tę tematykę znacząco rozwijają. Przepisy mówią natomiast o tym jakie roszczenia przysługują przedsiębiorcy w przypadku zaistnienia wada fizyczna jak i wada prawna. Kupujący, w przypadku wystąpienia wady może: żądać naprawy, żądać wymiany przedmiotu na nowy, wolny od wad, złożyć oświadczenie
o obniżeniu ceny czy złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

W przeciwieństwie do transakcji na rynku B2C w przypadku sprzedaży B2B niezwykle istotne jest aby dokładnie obejrzeć zakupiony lub wyprodukowany towar. Kupujący traci bowiem uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie. A w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. Warto podkreślić, że prawo nie definiuje tego co oznacza „niezwłocznie”. Rzecz więc w tym, żeby o swoje interesy zadbać jak najszybciej ponieważ każde opóźnienie w zgłoszeniu wady może zadziałać finalnie na niekorzyść. Co jednak istotne, utrata uprawnień z tytułu rękojmi nie następuje mimo niezachowania terminów do zbadania rzeczy przez kupującego lub do zawiadomienia sprzedawcy o wadzie, jeżeli sprzedawca wiedział o wadzie albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją. Innymi słowy, jeśli wada została zatajona przez sprzedawcę utrata rękojmi nie będzie miała miejsca. Analogicznie będzie w większości przypadków otrzymania przez nabywcę gwarancji ponieważ ta najczęściej jest traktowana jako równoznaczna z zapewnieniem, że wady nie istnieją.

Z kolei sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy, natomiast gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy. Wynika z tego, że prawidłowa weryfikacja stanu rzeczy w chwili jej odbioru oraz sporządzenie z tego stosownego protokołu może mieć kluczowe znaczenie w przyszłości.

Co do zasady odpowiedzialność z tytułu rękojmi trwa 2 lata. W tym okresie kupujący może dochodzić roszczeń określonych powyżej, jeżeli wykaże, że wada istniała w przedmiocie już w momencie sprzedaży.

Gwarancja

Innym reżimem odpowiedzialności jest gwarancja. Różni się od rękojmi w wielu kwestiach, przede wszystkim podstawą gwarancji jest oświadczenie gwaranta, zazwyczaj dokument
w formie Karty gwarancyjnej.

W gwarancji nie ma ustawowo określonych uprawnień podmiotu w razie wystąpienia wady.
W tym zakresie należy się posiłkować przede wszystkim Kartą gwarancyjną. Gwarant,
ma co do zasady, dużą dowolność w kształtowaniu nie tylko przesłanek, po których spełnieniu odpowiedzialność z tytułu gwarancji się ziści, ale także procedury reklamacyjnej, czasu trwania gwarancji i praw uprawnionego.

Zdarza się, że gwarancja udzielona jest na dłuższy okres czasu niż rękojmia, czyli np. na 5 lat. Warto jednak zwrócić uwagę, czy przy skorzystaniu z gwarancji, uprawniony przestrzegał obowiązków, które zostały na niego nałożone (np. obowiązku dokonywania cyklicznych przeglądów gwarancyjnych). W wielu przypadkach wydłużona gwarancja nie dotyczy całej rzeczy, a jedynie pewnych jej elementów.

Udzielenie gwarancji zależy zatem od swobodnej decyzji przedsiębiorcy. Co prawda nie dotyczy to przedsiębiorców działających w formie spółek oraz tych spośród wpisanych do CEIDG, którzy dokonującą zakupów bezpośrednio związanych ze swoją działalnością zawodową jednak ciekawe rozwiązania wprowadziła nowelizacja ustawy
o prawach konsumenta ustalając pewne uprawnienia minimalne, które muszą być przyznane konsumentowi w przypadku gwarancji. Gwarancja trwałości nie może przewidywać warunków naprawy albo wymiany mniej korzystnych dla konsumenta niż z tytułu niezgodności towaru
z umową. Wynika z tego, że jeśli przedsiębiorca w ramach gwarancji jakości przyznaje konsumentowi uprawnienie żądania naprawy albo wymiany rzeczy, to ta naprawa lub wymiana musi być uregulowana w sposób nie gorszy niż z tytułu niezgodności właśnie. Naprawa albo wymiana musi być nieodpłatna, nastąpić w rozsądnym czasie, bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta, z uwzględnieniem specyfiki towaru oraz celu, w jakim konsument nabył towar, a odbiór towaru musi nastąpić na koszt przedsiębiorcy. Także ewentualny demontaż i późniejszy montaż towaru (jeśli towar został zamontowany przez konsumenta przed ujawnieniem braku zgodności z gwarancją) następuje na koszt przedsiębiorcy.

Ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi

Warto wiedzieć, że choć zakres rękojmi może zostać umownie modyfikowany to nie można skutecznie wyłączyć odpowiedzialności, gdy wada została zatajona podstępnie przez sprzedawcę przed kupującym. Taki przypadek zachodzi w sytuacji, w której sprzedawca  wiedział o istnieniu wady i umyślnie swoim zachowaniem zmierzał do tego, aby kupujący nie wykrył wady czy też umyślnie wywoływał u kupującego przeświadczenia, że wada nie istnieje. Np. specjalnie sprzedający podał kupującemu błędny rok produkcji samochodu, albo jego przebieg.

Z wyłączeniem powyższego, rękojmie można skutecznie ograniczyć lub wyłączyć w umowach sprzedaży w obrocie profesjonalnym. Aby jednak takie modyfikacje odpowiedzialności były skuteczne, muszą być one jednoznacznie sformułowane w umowie stron. Co ważne, takie modyfikacje nie mogą wynikać z jednostronnego oświadczenia sprzedawcy bowiem dla skuteczności modyfikacji odpowiedzialności z tytułu rękojmi konieczne jest, aby strony
w umowie w sposób wyraźny zakomunikowały wolę takich zmian. Za wiążące i prawnie skuteczne należy uznać wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi wynikające również z wzorca umowy, którym posługuje się sprzedawca, a którym będzie także regulamin sklepu internetowego, jednak pod warunkiem, że wzorzec ten został zaakceptowany przez kupującego zajmującego równorzędną pozycję kontraktową, działającego świadomie i w warunkach zapewniających zachowanie swobody decyzji.

Drugim rozwiązaniem jest ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi. Przykładowo Strony mogą wyłączyć niektóre uprawnienia kupującego jak np. prawo odstąpienia od umowy lub czy też uzależnić możliwość korzystania z uprawnień wynikających z rękojmi od dokonywania przez kupującego okresowych przeglądów zakupionego produktu.

W kontekście powyższego warto wspomnieć o możliwości powoływania się na niedozwolone klauzule również przez przedsiębiorców, a za takie może być uznana niekiedy także taka związana z wyłączeniem bądź ograniczeniem rękojmi. Dotyczy to jednak wyłącznie tzw. przedsiębiorcy na prawach konsumenta. Przepisy dotyczące konsumenta dotyczące między innymi stosowania klauzul abuzywnych, stosuje się bowiem do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Co za tym idzie, osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą może powoływać się na niedozwolone klauzule umowne gdy zawarta umowa, nie ma dla niej charakteru zawodowego.

Z czego zatem wybrać?

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Co do zasady korzystniejsza dla uprawnionego może być odpowiedzialność z tytułu rękojmi. Przede wszystkim z mocy prawa uprawniony może odstąpić od umowy czy złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. Zakres gwarancji natomiast wynika bezpośrednio z udzielonych w niej uprawnień i zależy od decyzji samego gwaranta. Z drugiej strony natomiast, dokument gwarancyjny (Karta gwarancyjna) może przewidywać dłuższy okres trwania gwarancji w stosunku do okresu trwania rękojmi.

W takim przypadku, skorzystanie z gwarancji po wygaśnięciu z rękojmi oczywiście będzie korzystniejsze. W przypadku wyłączenia rękojmi gwarancja może być jedynym możliwym sposobem na dochodzenie roszczeń od wykonawcy czy sprzedawcy. Pytanie o skuteczność tego sposobu pozostaje jednak otwarte w kontekście zakresu uprawnień wynikających z dokumentu gwarancji.

Z drugiej strony, przede wszystkim w dwuletnim okresie trwania rękojmi zazwyczaj dla kupującego czy zamawiającego korzystniejsze będzie złożenie reklamacji w oparciu
o przepisy dotyczące rękojmi.

Warto nadmienić, że kupujący (czy zamawiający) może korzystać z uprawnień z rękojmi
i gwarancji niezależnie.

Rękojmia i gwarancja – alternatywy

Oprócz gwarancji i rękojmi jako instytucję również umożliwiającą w pewnym stopniu dochodzenie roszczeń za wadliwe wykonanie dzieła jest instytucja odpowiedzialności kontraktowej, która została uregulowana w art. 471 kodeksu cywilnego.

Zgodnie z tą normą, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Odpowiedzialność ta ma jednak charakter wyłącznie odpowiedzialności odszkodowawczej.
W przypadku chęci wystosowania roszczenia w oparciu o odpowiedzialność kontraktową, powód będzie musiał wykazać nie tylko sam fakt wystąpienia szkody, ale także jej wysokość
i adekwatny związek przyczynowy.

Podsumowanie

Reżimy odpowiedzialności po zakończeniu umowy mogą być skomplikowane, mając
na uwadze, że podobne normy będą miały zastosowanie w sprzedaży o wartości kilkudziesięciu złotych oraz w wielomilionowej inwestycji z zakresu robót budowlanych. Oczywiście odmienna specyfika obu tych sytuacji będzie uzasadniała odpowiednie stosowanie przepisów, co może powodować trudności na gruncie praktycznym. Co za tym idzie, warto znać nie tylko swoje prawa ale także i obowiązki w celem zabezpieczenia własnych interesów i uniknięcia nieprzyjemnych sytuacji w przyszłości związanych z  prowadzeniem biznesu.

Mateusz Kwilosz
ADWOKAT

Zajmuję się sprawami z zakresu prawa karnego i karno – skarbowego. Specjalizuję się również w prawie cywilnym ze szczególny uwzględnieniem spraw odszkodowawczych i rynku ubezpieczeń Przedsiębiorcom pomagam głównie w procesach sądowych, a także w zabezpieczeniu umów i biznesu.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja