792
0

Przedsiębiorca niemalże konsumentem

792
0

Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych mająca na celu zmniejszenie obciążeń regulacyjnych, wprowadziła zmiany do szeregu ustaw.

Istotnymi modyfikacjami, które zostaną omówione na gruncie tego artykułu jest zmiana Kodeksu cywilnego oraz Ustawy o Prawach konsumenta. Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych weszła w życie w dniu 1 stycznia 2020 roku. Natomiast szereg przepisów wchodzi w życie w późniejszym terminie, w tym omawiane przepisy, które miały obowiązywać od dnia 1 czerwca 2020 roku. Jednak ze względu na występującą obecnie pandemie na mocy Ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, wejdą w życie dopiero 1 stycznia 2021 roku i nic nie wskazuje na to, żeby po raz kolejny ich termin wejścia w życie miał zostać przesunięty.

Jak możemy przeczytać z uzasadnienia tej nowelizacji „ (…) celem proponowanych działań jest ograniczenie zbędnych i nadmiernych obciążeń regulacyjnych, co umożliwi wygenerowanie oszczędności po stronie obywateli i przedsiębiorców. Działania powinny stworzyć impuls korzystnie wpływający na jakość życia, pespektywy gospodarcze oraz poziom zaufania społecznego”. W dalszej części uzasadnienia, odwołując się do dokumentu – Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, „(…) wskazano na potrzebę uproszczenia prawa, które zapewni lepsze warunki do prowadzenia działalności gospodarczej i realizacji potrzeb obywateli, utrzymanie jedynie koniecznych i korzystnych regulacji oraz eliminację niespójności i niejednoznaczności przepisów prawnych.” Takie więc były założenia tego projektu, jednak czy te założenia znalazły przełożenie na finalny kształt przepisów?

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłem? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Kogo dotyczą zmiany?

Tak jak już wspomniałem na początku, z punktu widzenia niniejszego artykułu, kluczowe znaczenie będzie miała zmiana dwóch ustaw – Kodeks cywilny oraz Ustawa o prawach konsumenta. Zmiany w obu przypadkach można opisać w ten sposób, że ustawodawca poprzez nowo dodane przepisy nakazuje stosowania odpowiednich regulacji dotyczących konsumentów także do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Tym samym, znowelizowane przepisy rozciągają szczególne uprawnienia przewidziane dotychczas dla konsumentów także na osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, przy czym pod warunkiem, że zawierają oni umowę i nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego mimo, że są związane bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą.

Nowe rozwiązania wskazują, iż na uprawnienia wynikające z nowelizacji będą mogły powołać się osoby wykonujące działalność gospodarczą, ale również:

  1. – działalność zawodową, zwłaszcza jeżeli działalność taka spełni materialne kryteria działalności gospodarczej, więc zakwalifikujemy osoby ją wykonujące jako przedsiębiorców,
    – działalność nieewidencjonowaną w rozumieniu art. 5 Ustawy Prawo przedsiębiorców (niepodlegającą wpisowi do CEDIG), jeżeli również uznamy, że działalność taka spełni wskazane kryteria działalności gospodarczej,
    – wspólników spółek cywilnych,
    – rolników, zakładając, że mogą oni zostać uznani za przedsiębiorców w rozumieniu art. 431 k.c. (za podmioty wykonujące działalność gospodarczą).

Uzasadnienie zrównania osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą z konsumentami

W projekcie ustawy wprowadzenie tak daleko idącej zmiany zostało wyjaśnione w następujący sposób:

  1. 1. Z praktyki stosowania kodeksowej definicji konsumenta wynika, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, zawierając umowę z innym przedsiębiorcą – profesjonalistą (oferującym świadczenie z zakresu swojej branży lub specjalizacji) jest traktowana także jako podmiot profesjonalny, nawet wtedy, gdy umowa ta nie jest bezpośrednio związana z branżą lub specjalizacją, którą ta osoba wykonuje/reprezentuje.
  2. 2. Rodzi to dysproporcję w zakresie praw i obowiązków podmiotów występujących w danej czynności prawnej. Przedsiębiorca dokonujący czynności prawnej z innym przedsiębiorcą, gdy nie dysponuje on odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu tej czynności, nie może korzystać z ochrony konsumenckiej, mimo, że znajduje się w tym zakresie w tej samej sytuacji, w jakiej znajduje się konsument (z założenia podmiot nieprofesjonalny).
  3. 3. W przedstawianej propozycji nawiązano do znanego prawu cywilnemu wyrażenia „charakter zawodowy”. Jest ono użyte w art. 355 § 2 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) normującym miernik należytej staranności przyjmowany dla przedsiębiorcy – dłużnika. Przedsiębiorca byłby traktowany w określonych sytuacjach jak konsument jedynie przy zawieraniu umów nieposiadających dla niego charakteru zawodowego, których nie zawiera w ramach dokonywanych codziennie czynności wynikających z przedmiotu działalności gospodarczej, który wskazał w CEIDG. CEIDG jest powszechnie dostępnym źródłem informacji o przedsiębiorcach będących osobami fizycznymi. Tym samym ułatwiona byłaby weryfikacja tego, czy dana czynność wchodzi w zakres czynności zawodowo podejmowanych w ramach rzeczywiście wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.

Newsletter dla e-biznesu 🎉

Zapisz się do newslettera, uzyskaj dostęp do unikalnych treści tworzonych przez prawników naszej kancelarii oraz otrzymuj informacje o najważniejszych aktualnościach prawnych.

Klikając przycisk „Zapisuję się” wyrażasz zgodę na otrzymywanie od nas newsletterów i akceptujesz Regulamin. Będziemy przetwarzać Twoje imię oraz adres e-mail w celu przesyłania Ci informacji handlowych. Administratorem Twoich danych osobowych jest Kancelaria Prawna Kantorowski, Głąb i Wspólnicy Sp.j. Szczegółowe informacje znajdziesz w naszej Polityce prywatności.

Zmiany wprowadzone do Kodeksu cywilnego

W zakresie Kodeksu cywilnego zmiany, które zostaną wprowadzone po rozpoczęciu obowiązywania nowelizacji dotyczyć będą następujących obszarów:

  1. 1. Pierwszym z nich będą klauzule abuzywne, to jest postanowienia umowy, które nie były indywidualnie uzgodnione z przedsiębiorcom w sytuacji opisanej powyżej, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Postanowienia takie nie będą wiążące. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z powyższym nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Trzeba jednak pamiętać, iż ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Nowy przepis odsyła też do regulacji ustanawiającej katalog otwarty klauzul niedozwolonych, z którym warto się zapoznać.
  2. 2. Nowelizacja odsyła także do przepisów dotyczących rękojmi za wady i nakazuje stosować te przepisy także do przedsiębiorców, których dotyczy nowelizacja. Wyjątkiem jest tu przepis art. 558 § 1 zdanie drugie Kodeksu cywilnego, który nie będzie miał zastosowania w przypadku osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Uwzględniając natomiast treść tej regulacji staje się ona kluczowa w kontekście nowych przepisów. Otóż, rzeczony przepis, który nie będzie miał zastosowania stanowi, że ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych. Uwzględniając zdanie pierwsze wspomnianego artykułu, które stanowi, iż strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć to nawet po nowelizacji będzie mogło dojść do wyłączenia lub ograniczenia przepisów dotyczących rękojmi jeśli umowa będzie zawarta z podmiotem innymi niż konsument. W tym zakresie, nowelizacja wyłącza jednak stosowanie jeszcze dalszych przepisów. Tym razem nie chodzi jednak o wyłączenie przepisów, które dotyczą konsumentów, a o zwolnienia tychże z obowiązków obciążających pozostałych przedsiębiorców. Po rozpoczęciu obowiązywania nowelizacji przy sprzedaży między przedsiębiorcami jeśli kupującym będzie przedsiębiorca, którego dotyczy nowelizacji, nie będzie obowiązywać przepis zgodnie z którym kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. W przypadku takich transakcji nie będzie miał zastosowania także przepis zgodnie z którym w przypadku sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący jest uprawniony, a gdy interes sprzedawcy tego wymaga – obowiązany sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia rzeczy który ma zastosowanie w przypadku odstąpienia od umowy.
  3. 3. Kolejny przepis dotyczy natomiast przepisów dotyczących roszczenie sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej. Wyjątkiem od tej regulacji będą jednak przepis art. 563, stanowiący iż przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu oraz art. 567 § 2 normujący, że w przypadku sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący jest uprawniony, a gdy interes sprzedawcy tego wymaga – obowiązany sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia rzeczy. Wówczas przepisów tych, a dotyczących kupującego nie stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
  4. 4. Ostatecznie nowelizacja nakazuje stosowanie także przepisów dotyczących roszczeń sprzedawcy w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej wprowadzając regulacje, gdzie przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w niniejszym dziale, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności. Nie jest jednak do końca jasnym, czy przepisy te dotyczyć będą sytuacji sprzedawcy, który sprzedał rzecz na rzecz przedsiębiorcy na nowych prawach, czy właśnie takiego przedsiębiorcy działającego jako sprzedawca. Wydaje się, że pierwsza z interpretacji jest zgodna z celem ustawy jednak biorąc pod uwagę literalne brzmienie przepisu nie można wykluczyć, ze przepis znajdzie zastosowanie także do drugiej grupy.

Zmiany dotyczące ustawy o Prawach konsumentów

W zakresie ustawy o Prawach konsumentów dodany został wyłącznie jeden przepis jednak prowadzi on do daleko idącej zmiany:

  1. – nowa norma prawna odnosić się będzie do przepisów dotyczących konsumenta zawartych w rozdziale 4 ustawy zatytułowanym „Prawo odstąpienia od umowy”. Zawarte w nim zostały regulacje dotyczące choćby biegów terminów do odstąpienia od umowy, przedłużenia tych terminów, skutków wynikających z odstąpienia od umowy, jak również wskazany został katalog wyjątków od prawa do odstąpienia od umowy. Dodany art. 38a budzi pewne wątpliwości. Otóż przepis ten nie odsyła do rozdziału 3, którego art. 12–15 mają znaczenie dla prawidłowego wykonania prawa do odstąpienia. Jest to konieczność poinformowania o wskazanym prawie w kontekście art. 29 zgodnie z którym, jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu terminu, o którym mowa w art. 27.

Jak nie sposób zarzucić nietrafionego kierunku legislacyjnego ustawodawcy w zakresie wdrażanych zmian, to jednak można powiedzieć, że sposób ich wprowadzenia pozostawia pewne wątpliwości. Przede wszystkim, warto podkreślić, że z ustawy Prawo przedsiębiorców wynika, że działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Jak wynika natomiast z nowych rozwiązań ustawowych, będą one miały zastosowanie do przedsiębiorcy zawierającego umowę bezpośrednio związaną z jego działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego. Po pierwsze wątpliwości budzi sformułowanie „z treści tej umowy”. Wskazywać by to mogło, że nie mają znaczenia rzeczywiste relacje gospodarcze, finalnie przeznaczenie nabywanej usługi lub produktu, a treść umowy, którą przedsiębiorca wpisany do CEIDG zawiera z innym przedsiębiorcą. Wydaje się jednak, że nie taka była wola ustawodawcy. Ponadto, sformułowanie „charakter zawodowy” z odwołaniem do otwartego katalogu („w szczególności”) odnoszącego się do PKD wcale nie ułatwia interpretacji nowych przepisów. Nie sposób jednoznacznie stwierdzić, czy pozostałe przypadki dotyczyć mają tylko przedsiębiorców prowadzących działalność nierejestrową, czy też przedsiębiorców wpisanych do CEIDG w zależności od konkretnej sytuacji, czy oceny danej umowy.

Kontrola umów przez UOKIK

Co jednak niezmiernie istotne przedsiębiorcy nie zostaną objęci ochroną instytucjonalną konsumentów, sprawowaną przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz rzeczników powiatowych. Oznacza to, że jakkolwiek w postępowaniach sądowych będą mogli powoływać się na poszczególne, nowe, przepisy które zrównają ich sytuację z konsumentami to jednak przedsiębiorca, który nie dostosuje swoich umów, czy regulaminów do nowych rozwiązań prawnych nie będzie musiał mierzyć się z działaniem regulatora, który wystąpi w obronie potencjalnie pokrzywdzonych przedsiębiorców.

Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorcy nie powinny poddać audytowi swoich umów. Choć trudno tej zasadzie przypisywać charakter prawny to trudno nie podzielić stanowiska, że jedną z najważniejszych rzeczy w prowadzeniu działalności gospodarczej jest to, aby wiedzieć, w których zakresach nie jest się w pełni zgodnym z obowiązującymi wymogami. Innymi słowy, jeśli nie chcemy – z dowolnych przyczyn – zmieniać umów, którymi się posługujemy to niewątpliwie powinniśmy przynajmniej mieć świadomość gdzie są ich słabe punkty. Przede wszystkim będzie tu chodziło o ich kontrole w kontekście klauzul abuzywnych, które rzecz co prawda mogą zostać pozostawione w umowach, ale ze świadomością, że nie zostaną utrzymane w razie ewentualnego sporu sądowego.

Zakres wymagający zmian

Nie jest jednak tak, że żadne z dotychczasowych rozwiązań sprzedażowych nie powinno być zmienione. Taka teza byłaby daleka od prady! Zmiany dotkną jednak przede wszystkim e-commerce i przedsiębiorców działających w formule sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa. Ich przedmiot dotyczyć będzie prawa odstąpienia od umowy oraz obowiązku informacyjnego w tym zakresie. Warto bowiem pamiętać, że w przypadku braku takiego pouczenia przepisy stanowią bowiem, że prawo to wygasa dopiero po 12 miesiącach od upływu terminu do odstąpienia, który miałby miejsce w przypadku poinformowania o nim konsumenta albo też w terminie 14 dni od dnia poinformowania go o tym prawie. Co istotne, nowelizacja nie odsyła bynajmniej do przepisów, które by ten obowiązek informacyjny nakładany, ale nakazuje stosować przepis wprowadzające sankcje za jego niespełnienie. Mimo więc  braku wyraźnego obowiązku informowania „przedsiębiorców jednoosobowych” o prawie do odstąpienia od umowy, informacja taka zapewne stanie się standardem w praktyce stosowania art. 38a Ustawy o prawach konsumenta, aby uniknąć wydłużenia terminu na odstąpienie. Podkreślenia wymaga jednak, że kontrahenci nie będą musieli jej udzielać przy wykorzystaniu wzoru pouczenia o odstąpieniu od umowy, stanowiącego załącznik nr 1 do Ustawy o prawach konsumenta, ani przestrzegać dyspozycji art. 14 tejże ustawy.

Doceniasz tworzone przeze mnie treści?

Jakub Michalski
APLIKANT RADCOWSKI

Pomagam przedsiębiorcom w windykacji i egzekucji należnych im świadczeń. Zajmuję się rejestracją podmiotów i zgłaszaniem zmian w KRS, zarówno spółek, jak i NGO. Sporządzam pisma w procesach sądowych oraz opinie prawne. Przygotowuję dokumentację prawną sklepów internetowych.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.