Jak już zapewne wiesz z naszych artykułów, od 26 kwietnia 2023 roku obowiązują nowe zmiany w Kodeksie pracy. Zmiany wdrażają tak zwaną dyrektywę „work life balance”. Dotyczą one między innymi zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługuje dłużej i w większej wysokości. Jednak kluczowa jest data 17 kwietnia 2023 roku. Dlaczego tak jest i co powinieneś zrobić? O tym przeczytasz w dzisiejszym artykule.

Co to jest zasiłek macierzyński?

Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:

1. urlopu macierzyńskiego,
2. urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
3. rodzicielskiego,
4. ojcowskiego.

Dyrektywa “work life balance” wprowadzona do polskiego prawa od 26 kwietnia 2023 r. zmieniła zasady korzystania z tych urlopów,. Co za tym idzie również zmieniła uprawnienia do zasiłków.

Jaki jest nowy okres zasiłku macierzyńskiego?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami zasiłek macierzyński przysługuje za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego. Po 26 kwietnia bieżącego roku jego okres przedstawia się następująco:

Źródło: zus.pl

Kiedy urodzisz albo przyjmiesz na wychowanie dziecko mające zaświadczenie, o którym mowa w ustawie „Za życiem”, czyli dziecko, które doznało ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu dziecka i powstało to w okresie prenatalnym lub w czasie porodu, okres przedstawia się następująco

Źródło: zus.pl

Zasiłek jest wypłacany przez 38 tygodni lub 62 tygodnie, gdy:

1. rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny),
2. osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

• Zaświadczenie, o którym mowa w ustawie „Za życiem”.

Warto pamiętać, że ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu dziecka, które powstały w okresie prenatalnym lub w czasie porodu, stwierdza w zaświadczeniu lekarz ubezpieczenia zdrowotnego ze specjalizacją drugiego stopnia lub tytułem specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej.

Co w tym kontekście istotne, by otrzymać zasiłek macierzyński na opisanych warunkach, trzeba złożyć oświadczenie pracodawcy, że dziecko ma takie zaświadczenie.

• Czy jeden z rodziców może skorzystać z zasiłku w pełnym przysługującym wymiarze?

Odpowiedź na to pytanie brzmi jednoznacznie: nie! Ze wskazanego wymiaru urlopu rodzicielskiego każdemu z pracowników – rodziców dziecka – przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Tego prawa nie można przenieść na drugiego z rodziców. Skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka urlopu co najmniej w tej części.

Onacza to, że rodzice mogą się dzielić wymiarem zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego (odpowiednio np. 32, 34 tygodnie) na dotychczasowych zasadach. Pozostałe 9 tygodni urlopu – może wykorzystać tylko jedno z ubezpieczonych rodziców.

Jako przykład można posłużyć się sytuacją, kiedy to matka wykorzystuje 32 tygodnie urlopu. Wówczas z dodatkowych 9 tygodni może skorzystać tylko ojciec dziecka. Jeżeli rodzice podzielą się urlopem tak, że np. matka wykorzysta 20 tygodni urlopu, ojcu przysługuje 21 tygodni urlopu.

Jaka jest wysokość zasiłku macierzyńskiego?

Oczywiście równie ważne co długość urlopu jest też to jakie świadczenia pieniężne przysługują w ich trakcie. Jeżeli złożysz wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze (tzw. długi wniosek) do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, zasiłek będzie wynosił  81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Długi wniosek o zasiłek macierzyński nie może dotyczyć 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tą część urlopu zasiłek zawsze wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Należy przez to rozumieć, że matka może otrzymać ten zasiłek w takiej samej wysokości przez cały okres jego pobierania. Ale musi się pospieszyć. Jeśli nie złoży wniosku o nowy, dłuższy zasiłek macierzyński do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, świadczenie  będzie wynosić 100 proc. podstawy wymiaru za okres urlopu macierzyńskiego i 70 proc. podstawy za okres urlopu rodzicielskiego.

Do kiedy można skorzystać z zasiłku macierzyńskiego?

Z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego można skorzystać jednorazowo albo może być podzielony maksymalnie na 5 dowolnych części. Ostatnia część urlopu może przypadać najpóźniej do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat, a w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie odpowiednio 7, 10 i 14 lat.

Urlop ojcowski, a zasiłek macierzyński

Dotychczas ojciec miał prawo do 2 tygodni zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 2 roku życia. Dyrektywa “work life balance” wprowadziła w tym zakresie zmianę, moim zdaniem nie do końca dobrą. Mianowicie jako ubezpieczony ojciec dziecka masz prawo do 2 tygodni zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego. Musisz je wykorzystać do:

1. dnia, w którym dziecko skończy 12 miesięcy, albo
2. dnia, w którym minie 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka. Jednak nie dłużej niż do dnia, w którym dziecko skończy 14 lat.

Ubezpieczony ojciec wychowujący dziecko w dniu 26 kwietnia 2023 r. ma prawo do urlopu ojcowskiego na dotychczasowych zasadach, jednak najpóźniej do:

1. dnia, w którym dziecko skończy 24 miesiące albo
2. dnia, w którym miną 24 miesiące od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka, jednak nie dłużej niż do dnia, w którym dziecko skończy 14 lat.

Okres przejściowy

Osoba ubezpieczona, która na dzień 26 kwietnia 2023 r. pobiera zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, ma prawo do zasiłku na nowych zasadach.

Co najważniejsze, aby otrzymać zasiłek w nowej wysokości, należy złożyć wniosek między 26 kwietnia, a 17 maja 2023 r. Niedopełnienie tego terminu, będzie skutkować otrzymywaniem zasiłku w dotychczasowej wysokości.

Zasiłek macierzyński w zmienionej wysokości przysługuje od 26 kwietnia 2023 r. do końca urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.

Osoba ubezpieczona, która od 2 sierpnia 2022 r. do 25 kwietnia 2023 r. była uprawniona do pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego albo jego ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w nowym wymiarze.

Podsumowanie

Zmiany, które wprowadziła dyrektywa “work life balance” należy oceniać pozytywnie. Jednak, należy pamiętać, aby nie mylić tematyki zasiłku macierzyńskiego z urlopem rodzicielskim. Porównanie zasiłku macierzyńskiego za poszczególne okresy przed i po zmianach od 26 kwietnia 2023 roku przedstawiają się następująco:

Źródło: Portal Oświatowy