Członkowie zarządu spółki z o.o. pełnią odpowiedzialną funkcje, która wiążą się z wieloma zobowiązaniami wobec spółki. Jednym z kluczowych obowiązków związanych z członkostwem w zarządzę sp. z o.o., który określa wprost Kodeks spółek handlowych, jest zakaz działalności konkurencyjnej wobec spółki. Ma to na celu ochronę interesów spółki i zapobieganie sytuacjom, w których zarząd mógłby działać na szkodę swojej spółki. Warto przyjrzeć się szczegółowo, jak ten zakaz działa w praktyce i to właśnie o tym opowiem Ci w niniejszym artykule.

Kodeksowy zakaz działalności konkurencyjnej dla członka zarządu spółki z o.o.

Jeżeli jesteś członkiem zarządu spółki z o.o. to musisz pamiętać o jednym, a to o tym, że zakaz działalności konkurencyjnej w Twoim przypadku jest wprost określony przez przepisy prawa w Kodeksie spółek handlowych. Otóż zgodnie z przepisami członek zarządu nie może bez zgody spółki:

• Zajmować się interesami konkurencyjnymi,
• Uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej,
• Uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu,
• Mieć udziału w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłem? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja

Zakaz ten ma na celu ochronę interesów spółki przed sytuacjami, w których jej zarządca mógłby wykorzystać swoje stanowisko dla korzyści innej firmy, prowadzącej działalność konkurencyjną lub swojej własnej. Taka sytuacja mogłaby stanowić nie tylko konflikt interesów na linii zarząd a spółka, ale także wiązać się z działaniem na szkodę samej spółki. Dlatego Kodeks spółek handlowych precyzyjnie określa, czego członek zarządu nie może robić bez zgody spółki w kontekście działalności konkurencyjnej.

Czym jest działalność konkurencyjna?

Jak już wiesz kodeksowy zakaz działalności konkurencyjnej jest dość szeroki jak rozłoży się go na czynniki pierwsze. Jednak kluczowym pytaniem jest – czym jest wspominana działalność konkurencyjna. Działalność konkurencyjna to taka działalność, która związana jest z konkurencyjnym współuczestnictwem w danej branży na danym rynku spółki, w której funkcje sprawuje członek zarządu względem innej firmy. Chodzi tutaj nie tyle zbieżność w zakresie kodów PKD spółki do drugiej firmy, chociaż często będzie mieć to miejsce co najmniej w części; ale o faktyczną konkurencje czyli o świadczenie konkurencyjnych usług na tym samym terenie. Dobrym przykładem konkurencyjnych firm są na pewno dobrze Ci znane Biedronka oraz Lidl. Działają one w tej samej branży i na tym samym terenie, zaś ich towary lub usługi są skierowane do tego samego odbiorcy.

Co więcej są to towary lub usługi identyczne lub podobne. W efekcie wspominane firmy są dobrym przykładem konkurencyjnych przedsiębiorstw, z czym też się nie ukrywają patrząc na ich działalność w mediach względem siebie.

Zatem jak widzisz, chodzi tutaj o faktyczną działalność konkurencyjną. Dlatego nie każda dodatkowa działalność członka zarządu będzie działalnością konkurencyjną w rozumieniu kodeksowego zakazu konkurencji, nawet jeżeli jest sprzeczna z interesami spółki. Chodzi tutaj o faktyczną konkurencję na rynku. Natomiast nawet jeżeli działalność członka zarządu nie będzie naruszać kodeksowego zakazu konkurencji, zaś będzie naruszać interesy spółki, to jest to podstawa nie tylko to odwołania członka zarządu ze sprawowanej funkcji ale pociągnięcia go do odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach ogólnych względem spółki.

Zakres zakazu działalności konkurencyjnej z KSH

Patrząc na zakres kodeksowego zakazu działalności konkurencyjnej można stwierdzić, że każdy członek zarządu bez zgody spółki, nie może zajmować się po pierwsze interesami konkurencyjnymi wobec spółki, a po drugie uczestniczyć w spółce konkurencyjnej.

Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi jest co prawda pojęciem dość ogólnym ale w praktyce oznacza zbieżną działalność (zawodową lub gospodarczą) z tą prowadzoną przez spółkę. Jest to pewna relacja, w której korzyści pozyskiwane przez jedną osobę przy współpracy z członek zarządu, nie są obojętne, lecz mają negatywny wpływ na spółkę, w której członek ten sprawuje swoją funkcje.

Zatem zatrudnienie się w firmie konkurencyjnej na umowie o pracę lub jakiejkolwiek umowie cywilnoprawnej, w tym także na B2B oraz prowadzenie konkurencyjnej działalności gospodarczej lub zawodowej będzie potraktowane jako zajmowanie się interesami konkurencyjnymi, jeżeli będzie to działalność taka jak ta scharakteryzowana powyżej.

Idąc dalej, prowadzenie konkurencyjnej działalności gospodarczej w formie jakiejkolwiek spółki osobowej lub kapitałowej również jest naruszeniem kodeksowego zakazu konkurencji. Również zasiadanie w zarządzie albo radzie nadzorczej konkurencyjnej spółki jest także naruszeniem kodeksowego zakazu konkurencji. Konkurencyjną spółką jest każda spółka lub umowa wspólników (w przypadku spółki cywilnej) która konkuruje w zakresie produkcji, handlu, lub usługami ze spółką, w której jesteś członkiem zarządu.

Co więcej, posiadanie 10% lub więcej udziałów lub akcji w spółce konkurencyjnej także jest naruszeniem kodeksowego zakazu konkurencji. Chodzi tutaj o to, że jeżeli jako członek zarządu posiadasz znaczący wpływ na konkurencyjną firmę, na przykład poprzez udziały, które dają Ci prawo do powołania członka zarządu, gdyż wówczas masz realny wpływ na kierownictwo firmą konkurencyjną oraz udział w zysku w spółce konkurencyjnej.

Szeroki zakres kodeksowego zakazu działalności konkurencyjnej na celu zapobieganie sytuacjom, w których interesy jednej spółki są zagrożone przez jej zarząd (organ kierowniczy), poprzez powiązania z konkurencją. Z pewnością nie byłby to uczciwa praktyka biznesowa.

Kto udziela zgody w imieniu spółki na podjęcie działalności konkurencyjnej?

Warto wiedzieć, że zakaz działalności konkurencyjnej członka zarządu może zostać zniesiony na mocy zgody spółki. Zgodnie z przepisami KSH, jeśli członek zarządu chce zaangażować się w działalność konkurencyjną, to musi uprzednio uzyskać zgodę spółki. Jak się pewnie słuszne domyślasz, w imieniu spółki w tym wypadku nie będzie działała zarząd, gdyż byłoby to wręcz absurdalne i miało na celu obejście prawa. Zgoda ta jest udzielana przez organ uprawniony do powołania zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. W przypadku spółki z o.o. zgromadzenie wspólników co do zasady jest organem uprawnionym do powołania zarządu, chyba że w spółce jest ustanowiona rada nadzorcza. Jeżeli tak, to wówczas rada udziela zgody w imieniu spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej i np. oddaje tą kompetencje zgromadzeniu wspólników.

Forma zgody oraz formalności z nią związane

Wbrew pozorom z uzyskaniem wspomnianej zgody wiąże się szereg formalności i nie wystarczy tutaj jeden podpis na jednostronicowym dokumencie, aby zrobić to tak jak należy.

Jak już wiesz organem w spółce z o.o., który co do zasady powołuje zarząd, jest zgromadzenie wspólników. Jest tak dlatego, iż poza sytuacjami prawem przewidzianymi rada nadzorcza w spółce z o.o. nie jest obowiązkowa. W efekcie zdecydowana większość spółek z o.o. w Polsce funkcjonuje bez rady nadzorczej.  W takiej sytuacji, aby uzyskać zgodę spółki zarząd musi wpierw zwołać zgromadzenie wspólników. Ewentualnie jeżeli w siedzibie spółki jest reprezentowany cały kapitał zakładowy przez wspólników lub ich pełnomocników, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad, to można odbyć zgromadzenie wspólników bez formalnego zwołania.

Niezależnie od trybu, konieczne jest odbycie zgromadzenia wspólników, z którego sporządza się protokół zawierający uchwałę o wyrażeniu zgody na działalność konkurencyjną dla danego członka zarządu. Dla uniknięcia wątpliwości, uchwała powinna jasno i klarownie precyzować rodzaj, zakres i formę działalności konkurencyjnej, którą będzie wykonywał członek zarządu, oraz określać podmiot w ramach którego będzie ona wykonywana.

Jeżeli zgody udziela rada nadzorcza, to konieczne jest zwołanie posiedzenia rady zgodnie z postanowieniami umowy spółki oraz regulaminem funkcjonowania rady nadzorczej. Z takiego posiedzenia winien być również sporządzany protokół wraz z uchwałą o wyrażeniu zgody na działalność konkurencyjną przez spółkę.

Powyższa zgoda ma na celu zminimalizowanie ryzyka, że członek zarządu będzie działał w sposób, który może zaszkodzić spółce. Warto zaznaczyć, że jeśli umowa spółki przewiduje inne zasady, mogą one zastąpić ogólne regulacje Kodeksu spółek handlowych, w tym dotyczącą udzielania zgody na działalność konkurencyjną.

Umowny zakaz konkurencji dla członka zarządu spółki z o.o.

Oczywiście nic nie stoi też na przeszkodzę, żeby spółka z członkiem zarządu zawarła stosowną umowę o zakazie konkurencji w trybie przewidzianym przez KSH. Umowa może określać znacznie szerzej zakaz konkurencji niż przepisy Kodeksu spółek handlowych z zastrzeżeniem, że ten umowy zakaz ma pierwszeństwo przed tym kodeksowym. Klauzula o zakazie konkurencji dla członka zarządu może być też częścią danej umowy np. w sytuacji, gdy członek zarządu ma ze spółką zawartą umowę o pracę. Umowa spółki w części dotyczącej zarządu również może zawierać szczegółowe postanowienia o zakazie działalności konkurencyjnej.

Niemniej nawet jeżeli spółka nie ma z członkiem zarządu zawartej żadnej umowy o zakazie konkurencji, ani nawet jeżeli umowa samej spółki nie zawiera postanowień w tym zakresie, to i tak każdy członek zarządu spółki z o.o. jest związany zakazem działalności konkurencyjnej z Kodeksu spółek handlowych.

Co istotne, w przypadku umownego zakazu konkurencji możliwym jest wprowadzenie kar umownych za jego naruszenie. W przypadku spółek, w których członek zarządu nie jest wspólnikiem wprowadzenie takiej kary umownej w umowie spółki budziłoby poważne wątpliwości co do związania zarządu takim postanowieniem. Co istotne, w umowie takiej można też przyznać odszkodowanie za niepodejmowanie działalności konkurencyjnej.

Finalnie, umowny zakaz konkurencji może także być wypadkową zakazu i zgody na podjęcie takiej działalności w części, która wynika z przepisów. Innymi słowy, umowa może ten zakaz określać węziej.

Konsekwencje naruszenia zakazu

Naruszenie zakazu działalności konkurencyjnej przez członka zarządu spółki z o.o. wiąże się z poważnymi konsekwencjami prawnymi wobec niego. Jeśli członek zarządu nie uzyskał zgody na angażowanie się w działalność konkurencyjną, to może zostać pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej wobec spółki. W przypadku, gdy takie działanie będzie miało negatywny wpływ na sytuację finansową spółki, to spółka będzie mieć roszczenie odszkodowawcze w stosunku do takiego członka zarządu. Ponadto, spółka może podjąć kroki prawne w celu rozwiązania stosunku pracy z członkiem zarządu, jeżeli członek wykonywał tę funkcję w ramach stosunku pracy, albo odwołać go z pełnienia tejże funkcji, jeżeli członek ten został uprzednio powołany.

Niezależnie od powyższego jeżeli członek zarządu naruszył zakaz działalności konkurencyjnej współpracując z inną firmą, to spółce w stosunku do tej firmy przysługują roszczenia odszkodowawcze z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Niemniej w takim sporze, to spółka musi wykazać szkodę wyrządzoną przez tą drugą firmę w związku z nieuczciwą konkurencją poprzez celową współpracę z członkiem zarządu spółki.

Może być też na wypadek naruszenia tego zakazu zastrzeżona kara umowna. Warto jednak pamiętać, aby zastrzec ją prawidłowo, ponieważ w innym przypadku nawet jeśli szkoda będzie wyższa nie będziemy mogli dochodzić jej naprawienia do pełnej wysokości.

Podsumowanie

Jak widzisz, kodeksowy zakaz działalności konkurencyjnej dla członka zarządu spółki z o.o., to poważna sprawa, mająca na celu ochronę interesów spółki. Jako członek zarządu, pamiętaj, że nie możesz angażować się w działalność konkurencyjną bez uzyskania zgody spółki. W przeciwnym razie możesz ponieść odpowiedzialność cywilną prawną w stosunku do spółki. Dlatego jeżeli jesteś lub zamierza być członkiem zarządu spółki z o.o., to zawsze upewnij się, że masz odpowiednią zgodę na podejmowanie jakiejkolwiek działalności konkurencyjnej, aby uniknąć niepotrzebnych problemów prawnych i zapewnić bezpieczeństwo interesów tak swoich, jak i spółki.

Marcin Sierżęga
PRAWNIK

Zajmuję się sprawami z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego. Przedsiębiorcom pomagam głównie w procesach sądowych. Specjalizuję się również w prawie własności intelektualnej, w szczególności w ochronie znaków towarowych. Wspieram firmy w zabezpieczeniu umów i biznesu.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja