Zdarzają się spory z zakresu własności intelektualnej, czy tego chcemy czy nie.

Niekiedy dzieje się tak, że czy to na skutek nieprecyzyjnie przygotowanej umowy dotyczącej stworzenia oprogramowania, albo innej umowy dotyczącej IT, czy to na kanwie niepowodzenia w przeprowadzeniu określonego wdrożenia dochodzi do sporu między software house, a zamawiającym. Już w tym miejscu trzeba powiedzieć, że choć z pewnością dobrze przygotowana umowa w IT ryzyko wystąpienia sporu znacząco zmniejsza, to jednak z pewnością postawienie tezy, że eliminuje te spory byłoby twierdzeniem nad wyrost. Dlatego też warto wiedzieć jak przedstawiają się kwestie sporne w umowach w IT.

Wszystko zaczyna się od umowy

Na początku warto zwrócić uwagę, że kwestia tego w jaki sposób będą rozwiązywane spory z zakresu własności intelektualnej powstałe na kawie umowy w IT przede wszystkim zależy od samej umowy. W jej treści przede wszystkim możesz poddać umowę określonemu prawu, czy określonej jurysdykcji co będzie szczególnie ważne jeśli jest to umowa zawierana między firmami mającymi siedziby w różnych państwach.  

Ponadto, w umowie możemy też dokonać zapisu na sąd polubowny, czyli innymi słowy możemy poddać rozstrzygnięcie ewentualnych przyszłych sporów pod rozstrzygnięcie arbitrów. Niejednokrotnie warto taką możliwość wziąć pod uwagę, szczególnie jeśli zawieramy umowę dotyczącą bardziej wyspecjalizowanych rozwiązań, a chcielibyśmy mieć pewność, że zasadność naszych roszczeń oceniać będą osoby posiadające znaczącą wiedzę i doświadczenie konkretnie w tej dziedzinie.

Ostatecznie jeśli w umowie nic w tym przedmiocie nie postanowimy, albo też jeśli określimy konkretny sąd właściwy do rozwiązania naszych potencjalnych sporów umowa będzie poddana pod rozstrzygnięcie sadów powszechnych.

Jak jest, czyli stan prawny do 1 lipca 2020 r.

Co prawda na dzień pisania tych słów trudno przesądzić, czy okres, którego dotyczy obecnie obowiązujący stan prawny nie przedłuży się na skutek COVID-19 to jednak zgodnie z uchwaloną już ustawą z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw ma on trwać dokładnie do dnia 1 lipca 2020 r.

Otóż w chwili obecnej brak jest jakichkolwiek wyspecjalizowanych sądów przeznaczonych do rozpoznawania spraw z zakresu prawa własności intelektualnej w tym z zakresu IT. Jedyne co należy zakładać, to to że jeśli sprawa, która wyniknie na gruncie umowy dotyczy relacji między przedsiębiorcami to będzie ją rozpatrywać Sąd Gospodarczy. Natomiast jeśli będzie ona dotyczyć praw autorskich to będzie to Sąd Okręgowy.

Jak będzie, czyli stan prawny od dnia 1 lipca 2020 r.

Z dniem 1 lipca 2020 r., jeśli rzecz jasna na skutek COVID-19 nic nie ulegnie w tym zakresie zmianie, ma wejść w życie ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Jest ona o tyle istotna, że wprowadza postępowanie w sprawach własności intelektualnej. Jak wynika z nowelizacji przepisy działu dotyczącego tego postępowania stosuje się w sprawach o ochronę praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych (sprawy własności intelektualnej).

Sprawami własności intelektualnej w rozumieniu niniejszego działu są także sprawy o:
1) zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;
2) ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług;
3) ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.

Sprawy własności intelektualnej należą do właściwości sądów okręgowych. Jeżeli chodzi o programy komputerowe to nowelizacja wprowadza właściwość jednego konkretnego sadu. Zgodnie z przepisami Sąd Okręgowy w Warszawie jest wyłącznie właściwy w sprawach własności intelektualnej dotyczących programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.

Warto wiedzieć, że w sprawach rozpoznawanych według przepisów niniejszego działu, przepisy o innych postępowaniach odrębnych stosuje się w zakresie, w którym nie są one sprzeczne z przepisami niniejszego działu. Chodzić tu może w szczególności o przepisy dotyczące postępowania gospodarczego.

Zasady postępowania

Trzeba wiedzieć, że zasadą postępowania cywilnego, a tym bardziej gospodarczego jest w szczególności to, że swoich roszczeń trzeba dowieść nie tylko co do zasady, ale także co do wysokości. Innymi słowy, nie wystarczy dowieść, że „nam się należy”, ale trzeba udowodnić ile konkretnie jest nam należne.

W przypadku postępowania w sprawach własności intelektualnej ustawodawca wprowadza jednak w tym zakresie wyjątek. Zgodnie z nowymi przepisami jeżeli w sprawie o naruszenie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Kolejną istotną zmianą w stosunku do innych postępowań jest to, że sąd uwzględni interesy stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego lub pozwanego nie obciążać ponad potrzebę, mając na uwadze obciążenia obowiązanego lub pozwanego, jakie wynikałyby z zastosowanych środków, oraz ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa.

Zabezpieczenie dowodów

Nowe postępowanie przewiduje też odrębną procedurę w przedmiocie zabezpieczenia dowodów. Zgodnie z nowymi przepisami Sąd może udzielić zabezpieczenia środka dowodowego przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego sąd rozpoznaje bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu.

Co istotne, Sąd udziela zabezpieczenia środka dowodowego na wniosek uprawnionego, który uprawdopodobnił roszczenie, jak również interes prawny w zabezpieczeniu. Interes prawny w zabezpieczeniu środka dowodowego istnieje, gdy brak żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, jak również, gdy zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego lub opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.

Prócz wymogów dotyczących pism procesowych, wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien zawierać także:

1) określenie środka dowodowego i sposobu jego zabezpieczenia;
2) uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek;
3) zwięzłe przedstawienie przedmiotu sprawy, gdy wniosek jest składany przed złożeniem pozwu.

Warto wiedzieć, że w postanowieniu o zabezpieczeniu środka dowodowego sąd określa zakres wglądu uprawnionego do zabezpieczonego środka dowodowego oraz szczegółowe zasady korzystania i zapoznawania się z nim. Sąd może ograniczyć lub wyłączyć kopiowanie środka dowodowego lub jego utrwalanie w inny sposób. Uprawniony uzyskuje dostęp do środka dowodowego wraz z uprawomocnieniem się postanowienia. Sąd orzeka taki sposób zabezpieczenia środka dowodowego, jaki stosownie do okoliczności danej sprawy uzna za odpowiedni.

Sposobami zabezpieczenia są w szczególności odebranie towarów, materiałów, narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji, dokumentów, jak również sporządzenie szczegółowego opisu tych przedmiotów połączone, w razie konieczności, z pobraniem ich próbek. Na wniosek uprawnionego, obowiązanego lub pozwanego sąd może wezwać biegłego, aby wziął udział w wykonaniu postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego.

Wyjawienie lub wydanie środka dowodowego

Kolejną nową instytucją, która będzie możliwa do  zastosowania w ramach postępowania w sprawach własności intelektualnej jest wyjawienie lub wydanie środka dowodowego. Jak wynika z przepisów w sprawie o naruszenie prawa własności intelektualnej powód, który uprawdopodobnił roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje, w szczególności dokumenty bankowe, finansowe lub handlowe, służące ujawnieniu i udowodnieniu faktów.

W piśmie, w którym złożony będzie ten wniosek, prócz innych kwestii, powinno się wskazać na:

1) określenie środka dowodowego, którego wyjawienia lub wydania żąda powód;
2) uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek, w tym okoliczności, z których wynika, że pozwany dysponuje środkiem dowodowym objętym żądaniem.

Uwzględniając żądanie, sąd określa termin wyjawienia lub wydania środka dowodowego, zasady korzystania z niego i zapoznawania się z nim, a także poucza strony o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa. Jeżeli pozwany powołuje się na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd może określić szczególne zasady korzystania ze środka dowodowego i zapoznawania się z nim oraz może wprowadzić dodatkowe ograniczenia.

Jeżeli pozwany:

• – uchyla się od wykonania postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydania środka dowodowego
  lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka w celu udaremnienia jego wyjawienia lub wydania,

sąd może:

1) uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone za pomocą tego środka, chyba że pozwany, który uchyla się od wykonania postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka, wykaże co innego;

2) obciążyć pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania, w całości lub części, niezależnie od wyniku sprawy.

Wezwanie do udzielenia informacji

Nowelizacja przewiduje także wezwanie do udzielenia informacji.

Ta nowa instytucja polega na tym, że na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia. Jeżeli sąd wezwał do udzielenia informacji przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie, postępowanie to powinno być wszczęte nie później niż w terminie miesiąca od dnia wykonania postanowienia o udzieleniu informacji.

Obowiązanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem obowiązku udzielenia informacji, jeżeli uprawniony nie wniósł pisma wszczynającego postępowanie przeciwko naruszającemu w terminie wyznaczonym przez sąd albo pismo wszczynające postępowanie zostało cofnięte, jak również gdy pismo wszczynające postępowanie zostało zwrócone lub odrzucone albo powództwo bądź wniosek oddalono lub postępowanie umorzono.

Trzeba też wiedzieć, że obowiązanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem obowiązku udzielenia informacji w przypadku wykorzystania przez uprawnionego informacji dla celów innych niż dochodzenie przez uprawnionego roszczenia.

Wezwanie do udzielenia informacji dotyczy wyłącznie:

1) informacji o firmie, miejscu zamieszkania lub siedzibie i adresie producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy, od których lub na rzecz których nastąpiło nabycie lub zbycie towarów, korzystanie z usług lub ich świadczenie, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów tych towarów lub usług;
2) informacji o ilości wyprodukowanych, wytworzonych, wysłanych, otrzymanych lub zamówionych towarów lub świadczonych usług, jak również cenach otrzymanych w zamian za towary lub usługi;
3) w szczególnie uzasadnionych okolicznościach innych informacji, które są niezbędne do wykazania wysokości roszczenia.

Aby skutecznie złożyć wniosek o udzielenie informacji trzeba prócz wszystkich innych formalności dotyczących pism procesowych wskazać na poniższe kwestie:

1) wykazanie w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej;
2) określenie informacji, które są przedmiotem wezwania;
3) określenie obowiązanego oraz wskazanie okoliczności, z których może wynikać, że dysponuje on informacjami objętymi wnioskiem;
4) wykazanie, że informacje są konieczne do określenia źródła lub zakresu naruszenia prawa.

Podsumowania

Powyższe informacje rzecz jasna nie przedstawiają całości problematyki nowego postępowania w sprawie praw własności intelektualnej. Dotyczą one jednak najważniejszych kwestii z tym postępowaniem związanych i z pewnością dają dobry obraz jego przebiegu.

Trzeba też powiedzieć, że stworzenie specjalistycznych sądów do rozpoznawania tego rodzaju spraw jest niewątpliwie słusznym rozwiązaniem, gdyż sprawy te są zazwyczaj bardzo skomplikowane i wymagają specjalistycznej wiedzy, a także doświadczenia.