O jakich zmianach właściwie jest mowa?

Zaczynając od początku, należy zaznaczyć, iż zmiany w zakresie przerwania i  zawieszenia terminu przedawnienia mają swoją podstawę w ustawie z dnia 2 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2459). Konkretyzując, mowa m.in. o zmianie w zakresie art. 121 Kodeksu cywilnego.

Po wprowadzeniu rzeczonych zmian, które weszły w życie z dniem 30 czerwca 2022 roku, do wymienionego przepisu dodano pkt. 5, którego brzemieniem bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji oraz pkt 6, który przewidywał, że ten sam skutek prawny następuje co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego. Co ważne, przed zmianami, zarówno mediacja jak też zawezwanie do próby ugodowej skutkowały przerwaniem biegu przedawnienia, co bez wątpienia, już na tym etapie można ocenić jako korzystniejsze dla wierzyciela, niżeli w aktualnym stanie rzeczy. 

Porozmawiaj z ekspertem 🎯

Borykasz się z zagadnieniem, które tutaj poruszyłam? Skontaktuj się ze mną! Wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja

Różnica pomiędzy przerwaniem, a zawieszeniem biegu terminu przedawnienia

W pierwszej kolejności warto jednak wprowadzić trochę teorii, przede wszystkim dla wyjaśnienia różnicy pomiędzy omawianymi instytucjami prawa cywilnego. Przechodząc tym samym do przerwaniu biegu terminu przedawnienia, należy wskazać, że w praktyce oznacza to, że termin rozpoczyna swój bieg od początku, po jego przerwaniu. Ustawodawca określa w art. 123 § 1. zdarzenia, które przerywają dotychczasowy bieg przedawnienia, a ich wystąpienie skutkuje tym, że termin przedawnienia dla danego roszczenia biegnie na nowo (art. 124 k.c.).

Początek ponownego rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia jest zależny od podstawy przerwania. Przykładowo, jeżeli przerwanie przedawniania nastąpiło poprzez czynność służącą dochodzeniu roszczenia przed sądem, przedawnienie nie biegnie na nowo do czasu zakończenia postępowania. Podobnie sytuacja miała się w przypadku wszczęcia mediacji. Warto o tym wspomnieć,  ponieważ reguła ta nie ma już zastosowania, co wynika z faktu, iż ustawodawca ww. ustawą z dnia 2 grudnia 2021 r. uchylił  art. 123 § 1 pkt 3  tej regulacji prawnej, co w praktyce wyeliminowało przesłankę wszczęcia mediacji jako podstawy do przerwania biegu przedawnienia.

Powyższe wiąże się oczywiście z przywołanymi wcześniej zmianami, wprowadzonymi przez ustawodawcę w zakresie art. 121 pkt 5 i 6  k.c. Przechodząc tym samym do instytucji zawieszenia biegu terminu przedawnienia,  należy podkreślić, że zawieszenie podobnie jak w przypadku przerwania biegu terminu przedawniania, następuje wyłącznie, gdy wystąpi okoliczność określona przez ustawodawcę. Zaistnienie takiej okoliczności w trakcie biegu przedawniania powoduje zawieszenie jego biegu, co trwa do chwili zakończenia okoliczności, która była przyczyną zawieszenia. W praktyce oznacza to, że czas trwania okoliczności np. w aktualnym stanie prawnym także mediacji (w zakresie roszczeń objętych umową o mediację) nie jest wliczany do biegu terminu przedawniania. Niemniej kiedy okoliczność minie, np. po zakończeniu  mediacji, termin przedawniania roszczenia nie biegnie na nowo, a jest kontynuowany. Zatem sumuje się czas przedawniania sprzed wystąpienia okoliczności zawieszającej (mediacji), z czasem który upłynął po ustaniu przyczyny zawieszenia.

Warto przy tym zaznaczyć, że mediacja prowadzona po wszczęciu postępowania sądowego nie ma wpływu na bieg terminu przedawnienia, co wynika z faktu, że jego przerwanie następuje w chwili wszczęcia postępowania sądowego, a trwa do zakończenia tegoż postępowania. Podstawą jest by pamiętać, że mediacja może być inicjowana przez same strony – na podstawie umowy o mediację bez udziału sądu bądź z inicjatywy sądu, który kieruje strony do mediacji.

Skutki zmian dla przedsiębiorców

Nie ulega wątpliwości, że prowadzący działalność gospodarczą przedsiębiorcy są narażeni na liczne sytuacje, że klient lub kontrahent nie reguluje wymagalnych należności. W tym kontekście niezwykle istotne jest, aby aktualnie jeszcze bardziej zwracać uwagę na termin przedawnienia roszczenia – w przypadku przedsiębiorców jest to co do zasady trzy lata (art. 118 k.c.). Dlaczego to takie ważne? Tak jak już zaznaczono wyżej, w uprzednio obowiązującym stanie prawnym, mediacja czy zawezwanie do próby ugodowej przerywały bieg przedawniania. Zatem nawet jeżeli termin przedawnienia roszczenia wierzyciela się kończył, mediacja albo zawezwanie do próby ugodowej, po ich zakończeniu, były przesłanką by termin przedawnienia biegł na nowo. Z praktycznego punktu widzenia  powyższe wydłużało czas, w którym wierzyciel mógł dochodzić swoich należności, co czyniło ww. instytucje atrakcyjniejszymi dla wierzycieli. Aktualny stan prawny, z perspektywy wierzyciela, może okazać się natomiast już mniej korzystny, ponieważ wprowadzone zmiany najpewniej utrudnią wierzycielom dochodzenie ich należności. 

I chociaż nie można zaprzeczyć, iż ustawodawca wprowadzając zmiany kierował się dobrym zamysłem – ponieważ zmierzającym w szczególności do przywrócenia pierwotnej funkcji wspomnianych instytucji, jaką jest polubowne załatwienie sprawy – to jednocześnie można się spodziewać, że zmiany zniechęcą wierzycieli do korzystania z tych polubownych metod rozwiązania sporu.

Rozpoczęte mediacje i postępowania pojednawcze

Przepisy przejściowe wychodzą naprzeciw wszczętym mediacjom i postępowaniom pojednawczym, które nie zostały zakończone przed datą wejścia w życie ustawy nowelizującej. Powyższe oznacza, że do postępowań mediacyjnych oraz pojednawczych wszczętych przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, tj. przed 30 czerwca 2022 r. zastosowanie będą miały przepisy dotychczasowe. W takiej sytuacji czynności te przerwą bieg terminu przedawnienia na ,,starych’’ zasadach.

Podsumowanie

Wprowadzone przez ustawodawcę zmiany miały na celu po pierwsze zapobieganie wykorzystania instytucji zawezwania do próby ugodowej sprzecznie z  jej założeniami, a to w celu przerwania biegu przedawniania, zaś w przypadku zmian w zakresie mediacji celem było głównie zrównoważenie interesu wierzyciela i dłużnika. W tym ostatnim przypadku szczególną uwagę zwrócono na sytuację prawną dłużnika, albowiem przyjęto, że przed nowelizacją skutek wszczęcia mediacji (przerwanie przedawniania) zniechęcał dłużników do wszczęcia tego postępowania.

Zmiany ustawodawcy w zakresie pozasądowego postępowania mediacyjnego miały wpłynąć na większe zainteresowanie tą polubowną możliwością rozwiązania sporów. Czy tak rzeczywiście będzie, zweryfikuje praktyka stosowania powyższej instytucji w takiej formule. Warto jednak zauważyć, że bez wątpienia zmiany w zakresie pozasądowej mediacji będą miały niebagatelne znaczenie dla biegu terminu przedawnienia. Powyższe jest sygnałem szczególnie dla tych wierzycieli, którzy mają roszczenia względem dłużnika, a termin przedawniania w przypadku ich należności jest krótki. W takiej sytuacji wierzyciele muszą wykazać się ostrożnością oraz konsekwencją w terminowym dochodzeniu swojej należności.

I choć finalnie warto pamiętać również, że mimo upływu terminu przedawnienia roszczenie w dalszym ciągu istnieje (jako zobowiązanie naturalne), to odzyskanie należności w takiej sytuacji może okazać się znacząco utrudnione, a często także niemożliwe. Trzeba mieć na uwadze bowiem, że dłużnik w takiej sytuacji ma możliwość powołania się na zarzut przedawniania, a w konsekwencji  może uchylić się wówczas od zaspokojenia należności.  

Marzena Kuras
PRAWNIK

Pomagam przedsiębiorcom w rozwiązywaniu bieżących problemów prawnych, związanych z prowadzonym biznesem. Przygotowuję pozwy o zapłatę oraz pisma procesowe. Wspieram firmy w egzekucji należnych im świadczeń. Zajmuję się również kwestiami związanymi z ochroną marki.

Skontaktuj się ze mną, chętnie odpowiem na Twoje pytania dotyczące naszej oferty i przedstawię rozwiązania dostosowane do Twojego biznesu.

Bezpłatna konsultacja