Nie od dzisiaj wiadomo, że co najmniej znaczna część kontentu zamieszczanego na platformach służących do udostępniania wideo służy reklamowaniu produktów i usług, a pozostała jego część ma na celu stworzenie tym platformom przestrzeni do zamieszczania reklam zamówionych przez marki, które chcą prowadzić promocję przez daną platformę odpłatnie. Czy jednak w tym zakresie istnieje zupełna dowolność i reklamy te mogą być zamieszczane bez konieczności przestrzegania jakichkolwiek zasad?

Pytanie możemy uznać za retoryczne, bo chyba każdy kto czyta ten wpis ma świadomość, że zasady takie obowiązują. Jeśli nawet w ocenie danej osoby nie będą to zasady prawne, to z całą pewnością będzie można znaleźć szereg zasad także w innych specjalizacjach, w tym w szczególności w marketingu i sprzedaży. Niemniej, analizując już temat poważnie – niewątpliwie zasady prawne dotyczące promocji produktów i usług na platformach przeznaczonych do zamieszczania treści wideo istnieją i nie budzi to żadnych wątpliwości, szczególnie dzisiaj, gdy co kilka dni można przeczytać o kolejnym naruszeniu prawa w Internecie, w tym szczególnie na tego rodzaju platformach. Co więcej, choć zasady te są w części swoiste dla tego typu platform, a zatem nie obowiązują poza nimi, to w znacznej mierze nie ograniczają się one do tych platform, a dotyczą wszelkiego rodzaju promocji produktów lub usług.

Prezes UOKiK coraz bardziej aktywny

Przede wszystkim warto tu wskazać na konieczność oznaczenia, że dane działanie jest reklamą lub promocją. W innym przypadku będziemy mieli do czynienia z ukrytą reklamą. Obecnie zresztą tego typu działa są pod lupą Prezesa UOKiK. Jak wyjaśnił on w jednym ze swoich komunikatów odpłatna promocja produktów lub usług bez wyraźnego oznaczenia, że są to treści sponsorowane, narusza zakaz kryptoreklamy i może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową, a w niektórych przypadkach również czyn nieuczciwej konkurencji. Prezes UOKiK podkreślić, że dotyczy to nie tylko tradycyjnych mediów, ale także wszystkich innych platform, w tym coraz bardziej popularnych portali społecznościowych.

Czy scam jest legalny?

Na tym zresztą kwestia się nie kończy, ponieważ podobnie pod lupę Urzędu został wzięty tak zwany scam, czyli działania, których celem jest wprowadzenie w błąd potencjalnych nabywców danych towarów czy usług. Jest to np. informowanie o nieistniejących promocjach, ukrywanie istotnych cech produktu, niesłuszne wyolbrzymianie właściwości lub przeznaczenia reklamowanego produktu czy oferowanie rzeczy szkodliwych bądź niebezpiecznych dla zdrowia. Do takich działań należy w szczególności tworzenie fikcyjnej promocji poprzez wskazywanie na pierwotną cenę w wysokości, która nigdy nie została zastosowana, a niekiedy bardziej wyrafinowane „triki” związane z promowaniem sklepów internetowych, które albo to nie realizują zamówień wcale, albo też przestają funkcjonować po ich sprzedaży, pozostawiając nabywców bez wsparcia posprzedażowego.

Sankcje za reklamy nielegalnych działań

Prowadząc promocję towarów lub usług, z całą pewnością trzeba zwrócić uwagę na ograniczenia lub wyłączenia ich promocji przez prawo. Jako przykład można tu dać choćby reklamę alkoholu czy papierosów, ale też aptek. W ostatnim czasie szczególnie głośno było też o przypadkach promocji zakazanych przez prawo systemów typu piramida. Wyjaśnić po krótce trzeba, że schemat działania systemu typu piramida jest najczęściej taki, że dany jego uczestnik wpłaca pieniądze na rzekomą inwestycję, polecając ją jednocześnie innym osobom, a za ich wprowadzenie otrzymujesz wynagrodzenie. Pieniądze w rzeczywistości nie są jednak inwestowane, tylko przeznaczane na wynagrodzenie dla osób, które wprowadziły cię do systemu. Jednocześnie wynagrodzenie pochodzi z wpłat osób, które bezpośrednio i pośrednio zostały polecone i przystąpiły do systemu. Obecnie tego typu nielegalne działania dotyczą w głównej mierze inwestowania w tokeny, kryptowaluty, pakiety edukacyjne czy językowe, apartamenty i wiele, wiele innych. Do głośniejszych spraw z ostatnich kilku miesięcy, które związane były z karami pieniężnymi dla influencerów prowadzących taką promocję należały sprawy trzech ukaranych osób, które zamieszczały na swoich kanałach wpisy, które służyły namówieniu nowych osób do inwestowania w systemy promocyjne typu piramida: FutureNet, FutureAdPro oraz NetLeaders. Były to projekty obiecujące zyski uzależnione głównie od wprowadzenia do systemu kolejnych uczestników. Łącznie nałożone na te osoby administracyjne kary pieniężne wynosiły przeszło 740.000,00 zł.

Można powiedzieć, że powyżej przedstawiłem zasady ogólne dotyczące działań promocyjnych czy marketingowych, a teraz pora na platformy służące udostępnianiu kontentu wideo. Innymi słowy – przechodzimy do najważniejszej części tego artykułu!

Ograniczenia w reklamach na platformach wideo

Oczywiście, w pierwszym rzędzie warto zwrócić uwagę, że analiza regulaminu każdej z takich platform wydaje się być działaniem ze wszech miar celowym. Jeśli dana platforma nakłada dalej idące warunki niż te wynikające z przepisów to także musimy ich przestrzegać. Co prawda, za ich niedochowanie nie grozi nam kara pieniężna, a jedynie ban naszych treści jednak pewnie znajdą się wśród czytelników tacy, którzy stwierdzą, że to w zasadzie jeszcze gorzej. Niemniej, co może bardziej istotne z punktu widzenia prawnego, z dniem 1 listopada 2021 r. doszło do zmian w zakresie ustawy o radiofonii i telewizji, które będą tu miały pierwszorzędne znaczenie…

Czym są platformy udostępniające wideo?

Przede wszystkim warto podkreślić, że to właśnie od tego dnia do polskiego porządku prawnego wprowadzono pojęcie platformy udostępniania wideo. Zgodnie z definicją ustawową jest to usługa świadczona drogą elektroniczną w ramach prowadzonej w tym zakresie działalności gospodarczej, jeżeli podstawowym celem lub zasadniczą funkcją tej usługi lub jej dającej się oddzielić części jest dostarczanie ogółowi odbiorców w celach informacyjnych, rozrywkowych lub edukacyjnych audycji, wideo stworzonych przez użytkowników lub innych przekazów, za które dostawca usługi nie ponosi odpowiedzialności redakcyjnej, ale o sposobie zestawienia których dostawca ten decyduje, w tym automatycznie lub za pomocą algorytmów, w szczególności przez eksponowanie, flagowanie i sekwencjonowanie. Nowelizacja wprowadziła także zmianę tego rodzaju, że nakazało do przekazów handlowych umieszczanych na platformie udostępniania wideo przez jej dostawcę, a także przekazów handlowych promowanych lub sprzedawanych przez tego dostawcę stosować szereg przepisów mających zastosowanie do audycji telewizyjnych.

Jakich treści reklamowych już nie będzie?

Do nowo wprowadzonych obostrzeń należy w szczególności wskazać regulacje, zgodnie z którą przekazy handlowe powinny być łatwo rozpoznawalne, a prócz tego zakazane są ukryte przekazy reklamowe. Tu akurat, rzec można, szoku nie ma. Przepis raczej nie powinien nikogo zaskakiwać. Ponadto, z rzeczy wartych podkreślenia, zakazane jest nadawanie przekazów handlowych:

1) nawołujących bezpośrednio małoletnich do nabywania produktów lub usług;

2) zachęcających małoletnich do wywierania presji na rodziców lub inne osoby w celu skłonienia ich do zakupu reklamowanych produktów lub usług;

3) wykorzystujących zaufanie małoletnich, jakie pokładają oni w rodzicach, nauczycielach i innych osobach;

4) w nieuzasadniony sposób ukazujących małoletnich w niebezpiecznych sytuacjach;

5) oddziałujących w sposób ukryty na podświadomość.

Ponadto, przekaz handlowy nie może:

1) naruszać godności ludzkiej;

2) zawierać treści dyskryminujących ze względu na rasę, płeć, narodowość, pochodzenie etniczne, wyznanie lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek czy orientację seksualną;

3) ranić przekonań religijnych lub politycznych;

4) zagrażać fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich;

5) sprzyjać zachowaniom zagrażającym zdrowiu, bezpieczeństwu lub ochronie środowiska.

Czy dalej będzie możliwe sponsorowanie audycji?

Dodatkowo, odbiorcy powinni zostać wyraźnie poinformowani o sponsorowaniu. Sponsorowane audycje lub inne przekazy są oznaczane przez wskazanie sponsora na ich początku oraz w momencie wznowienia po jednej z przerw na reklamę lub telesprzedaż albo na końcu sponsorowanej audycji lub innego przekazu. Wskazanie sponsora może zawierać tylko jego nazwę, firmę, znak towarowy lub inne oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorcę lub jego działalność, odniesienie do jego towarów, usług lub ich znaku towarowego. Wskazanie sponsora i żaden element tego wskazania nie może bezpośrednio zachęcać do zakupu lub najmu towarów lub usług, zwłaszcza przez specjalne, promocyjne do nich odniesienie.

Czy lokowanie produktów będzie możliwe?

Co niezmiernie istotne, nowelizacja wprowadza wyraźną regulację dotyczącą lokowania produktów. Zgodnie z odesłaniem, w przypadku platform przeznaczonych do zamieszczania wideo i treści pochodzących od dostawcy lub też promowanych lub sprzedawanych przez dostawcę lokowanie produktu jest dopuszczalne we wszystkich audycjach, z wyjątkiem:

1) serwisów informacyjnych, z wyłączeniem sportowych i prognozy pogody;

2) audycji publicystycznych o treści społeczno-politycznej;

3) audycji dotyczących spraw konsumenckich;

4) audycji religijnych;

5) audycji dla dzieci.

Audycje, w których stosuje się lokowanie produktu, oznacza się w programach za pomocą znaku graficznego, a w programach audio za pomocą sygnału dźwiękowego informujących o fakcie lokowania produktu, na początku, na końcu oraz w momencie wznowienia po przerwie na reklamę lub telesprzedaż. Na końcu takiej audycji, która została wyprodukowana przy udziale nadawcy lub na jego zamówienie, umieszcza się neutralną informację o producencie lub sprzedawcy lokowanego towaru lub podmiocie świadczącym lokowaną usługę oraz o samym towarze lub usłudze. Zastosowanie lokowania produktu nie może naruszać samodzielności i niezależności redakcyjnej nadawcy przez wpływ na treść lub miejsce audycji w programie oraz nie zwalnia nadawcy od odpowiedzialności za treść audycji.

A co z dokumentami prawnymi, czy one także zostaną zmienione?

Co więcej, nowelizacja nakłada na dostawcę platformy udostępniania wideo obowiązek zamieszczenia w regulaminie świadczenia usług drogą elektroniczną postanowień dotyczących w szczególności:

1) informacji o rozporządzeniu, a w razie jego braku zasady umieszczania przekazów handlowych w audycjach, wideo stworzonych przez użytkowników oraz innych przekazach umieszczanych na platformie udostępniania wideo przez użytkowników;

3)  sposobu zgłaszania, że treści umieszczone na platformie udostępniania wideo naruszają zakaz określony ustawie oraz tryb rozpoznawania zgłoszeń, w tym terminy i sposób udzielania odpowiedzi na zgłoszenia dokonane przez użytkowników;

4)  kryteriów dokonywania oceny zgodności audycji, wideo stworzonych przez użytkowników oraz innych przekazów z przepisami ustawy;

5) informacji dotyczących możliwości składania skarg na rozstrzygnięcia dostawcy platformy udostępniania wideo oraz informacje dotyczące innych środków ochrony prawnej przysługujących użytkownikom platform udostępniania wideo wobec rozstrzygnięć dostawcy platformy udostępniania wideo.

Co istotne, w przypadku blokowania treści dostawca platformy powinien swoje rozstrzygnięcie niezwłocznie przekazywać jej użytkownikowi wraz z uzasadnieniem. Na rozstrzygnięcie dostawcy platformy udostępniania wideo użytkownikowi platformy udostępniania wideo służy skarga do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Co więc będzie nas czekać na platformach udostępniających wideo?

Warto wiedzieć o tych zmianach, ponieważ po pierwsze pozwoli nam to uniknąć przypadkowego łamania przepisów, co samo w sobie ma niezmierną wartość. Ponadto, co równie istotne, twórcy będą w sposób poprawny i legalny tworzyć swoje treści już na samym początku mając świadomość, że odmienne działanie może doprowadzić, a w zasadzie wręcz powinno spowodować, ich zablokowanie, jeśli dana treść będzie podlegała pod nową regulację. Finalnie wydaje się być krokiem w dobrym kierunku wprowadzanie klarownych – mniej lub bardziej – zasad także w social mediach, ponieważ wszystko wskazuje na to, że  środkiem (naprawdę) masowego przekazu w ciągu najbliższych kilku lat przestanie być telewizja, a staną się nim… platformy umożliwiające udostępnianie wideo. Pamiętajmy jednak, że kiedy to czytasz być może już została uchwalona, opracowywana jeszcze w czasie publikacji tego artykułu, ustawa o ochronie wolności słowa w internetowych serwisach społecznościowych, która wprowadzi nam dodatkowo Radę Wolności Słowa, która będzie oceniać kwestie legalności określonych wpisów.